سِلورڪل سال فيرورني 14٣
مين ڑذل کي
اشاعت جو پنجو بهون سال ٴٌ ايڊيٽر فيبروري» ٣""۱4ع شش رالحيد ري ء ُ. ناُر: پاڪيتان پِ ايڪ ٿس جادنٽک ايڊيٽر ٻوت“ٽ باڪس )۱2٣ ڪراچي. يجھل ويل سو+رو آءت هه ما ه ٣ عم س. ۽ حال احوال ڦثاه لطف رخ ٣ ڪيڏارو = علي هم غالادي ڪ اچهر (نظيم) ٍ ٍ َ 118 مضموڻن ۽ مٿا ٿڪ [ااقانا علي چکي سٿڌ جي ميرن جو اقديو ڊاڪٽر سمٿاڙ ٻڏاڻ 9 سنڌ ًا قرمطي الام علي الانا ھا 8 ٍ د سندڏي ادپ, “وبرل جي 3ور ۾ الهداد ٻوهيو ڻ پ٣ آرٽ ..: ان سان لا ڳو پستٌلا 1 نيا _ محمل علي داد کي ًا ع اد ادب وپ ري دداري 1 : پاڪتہ- نن جي ي نڌ ر٤ق غاور ا/ وکت جو يرو اؤساذا اد 2 تار ري جوق ڪهن ار اھ گهانگهرو سو ج ڊرآھهمِ دوهاري آ سازيڊ. اي. شيڂ اه مجن حا ذرا شّھو وھ .1 ظٰ .يپ يل #بييرل ۽ عاهز ڄڻ بيت _= زحوم بخش مر ۽ مور 1
دوها. ”اڪي" جو يو. ٍ .له آي او مدظور آڏوي.
ڪا ون ۽ سرو دڇ سجاولي گيت: ”بجر“ يلوچ نان(«
. نت قيومر ”صانب“" عبدالعزيز ”بيدل"ل غزل: يٹ ”راز لطفاله بدوي عبدالقيوم *صانب"ل مت َ ”ساز"* عبدالڪر يم گدائي.
مھمد حسين سار ) عم 99 ”وثا* , 2#ا.بيارٽک بخاري.
نظم الطاف عباسمي؛ ايداڊ سٽت- 1 دئي دِ قطلعاِ ٿال بيوس.
. ي سلور جٌ٫٬لي مال نن .- .. ح ي ساٿيز بدالا ڏ وئي. ڪيترن پڙهندڙن وٽان جي پساديءَ بابت خط آيا آهن. رسالي 73 وڌيڪ سڌارڻ ۾
”كين زند کي" ج سال ۽ پر ڀا دڻٰ ني
سٿوارڻ باب ”“حال در امان ٻڑڙهندڙن کان صالاح مّشورو 4 ان ڏس ۾ ليا آهن, ڱ َ وس ”. عمل ۽ ور
+ ۽
”کان رو برو رايا وٺڻ جي مد سان /ٻ۔جنوري 4٣ اع ٽي آاگاري ڏينهن, حيدرآباد ۾ اتي جي پاڪستان ڪاٿٌونسل جي .با اري سان ڪا ننيل جي آڊيڏو رڍم ٴ۽ ھ يڪ گڏجاڻي ڪئي وئي.
”نئين زند گي" " جي لاشرن 9 ]اڪستان ٻيا ڪشئس) پاران دم نمائندا , ان ۾ شر ڍيڪ آيا. ھييان عالم اديپ., شاعر شاگرد, محافي. اتاد ۾ عام پو هندڙ هن ٽم اننده بيڙ ۾ ڪڏا ٿيا ولاٽا ٿالامر مصطفىل تت مھ عتثمانْ ڏيپلائي, محمد خان يا الائل
ع. ق شيڂ» عبدالةقيوهمر ”تانت ۽ نيار --
ڊا ڪر ۾ ۾ عباسي. حہيد سنديِ عبداشه ”ڂواب* ۽
ھو. ڪائي تا رايا
آڻ جي ڪوشش ڪنداسين. ا:
.هي 3
”لين زند گي جي لکندڙن ڃ تن
وا جم ڂحالامر علي
سرويچ مھ 'ولي (-ڃاول کانل عبدالجيار ”ثامر"۽ ارام مهوہ-رق (اڳوٺ <نهاڻ» ڏنڊي يحمل ان ”کان) پٿر سنڌي (ميرپور ٻڎوري کان) سڪندر بلوچ؛ هه ظفر حھسشن شاھ., ايداد <ڏي ۽ مہْڊر سنڌڏي, شوڪت حہه من ۽ مراد علي مرڙاأً۽ عدالحق عالماڻي پر مظهرال<ق. صالا= ألدن باوچ (بددن کاڻ), ڊيثأ صالاحالدڍن, تچ بلوچ نيا رح ہن شاھ. ٴ يعھمد شعيب ڏو
( ۽(
شاآهر > ي شاڍي ڇهين کاڻ ساڌڍي اين ٿائين, . ۾ ڪلڪ ڪچهري هلي جنهن ۾ ڪيٿرا آ ٿي خيال ظا هر ڪياويا. يک ٿجو بزون هي هيون: . سنڏي| دب ۽ شثائت جيس ائند کي وڌائجي, اساڻوي ادب ٽي وڌيڪ ڌيان ڏجي» ليکڪن شا مل ڪجن, ڊو رھيت َ -. مضمون ت ۽ سنذي فنڪارن جي کي پش ڪجي اه ہن أ؛ ان دڑد ي ”9 4 سم*هي» 9ي[ عهل ھہ سندن ٽيمٿتي دمشورنن دلچ٬ہبيءَ ظٍ تعاون لاو ارحد ٿو رائتو آهي.
ادا يئ ان هن جو
#* ان ھن وقت جن ٺاڙزڪ ماڪي حالہن مان لنگهي وهيأ آهيون سي ا ڻين سء»وري دور کان ختلف آهن. مهو رډت جي آس ۽ اسانڻ جي عوام کي ڏاڍ ۽ ڏمر جي خلاف وڏو جهاد ڪرو پيو آھ ي. فوهي راڄ ”کان عوأہ مي راڄ ڏانهن سوڏڻ - ال ابت ٿيو آهي؛ پر 9 ن ون <ہرتناڪ ڳالهيون د ٹي گذريون آ هن
“ هم ڄزق (ءِ ٿي يو . جيڪ ڏھڻن -. ڊ. ڪو زا هي هن مرحلي تي ٿيندي, 7 اها ى تصور کان ٻاھر تباهي آڻيندي. صدر ي اڄ كڑي ڪرڻ لاءهِ ڊڪمل جمهوريت َ 86 ڏ ي آهي. النڇيء# راھ و چمڪي بل جيڏيون رڪاوٽون آهن, 7 ٽن ك
هٿادڻ ت
اسان <
اي عواه
يٍ ٻئا مازل ماڻڻ له هڪ ڪن آهي. اسانڻ
7 ان ڪري, 0 5 ي ٿڏيءَ دل سان
ويچار ۽ آڻيندي ڪمال "٣ ٴ رتا جو ثب٫وت ڏيڻوآهي. ھهوش ۽ حوصلي اتيحداد ۾ اعتمادجي مرو رت جيڪا هن وقت آهي سا أټي ڪڏھن ڪا ٿي. ان جو احساس وتت جي سڀ ان وڏي تتاڻا آهي. نئا ش. ح.
ڦبروريء 4٣ اڇ
نس ڪن ٽڪ ڪٽ سڪع تڪ ہت يڪت سج تڪ تت ڪت قح دنه ڌس تات روت <:زڌ تڪ يز شاھ عداللطيف رح
ِ ُو .
ف * ََ. حسمن #ہر ح هن کي ردو ان
ٽوان # ٌ . 3 ما ها جهنگ مر ٽين ادن ۽ اڪن
پکين پاڻ ڊرڇاڙيوِ 7 لَڏيو ھوت وڃنڻ,
الال شهزادن, »ويون ڏئين. سچا ڌڏڻي!
سڂتي تخ۽ادت جي نبہورو 6 نا زُ
ررند بروڙن را تضيو ڪر پالا جو. جه +جله 6
ڏڏو ڪالھ. ين هو اجهارڪو جهدڙقل هاڻين ھڙ اڏيا رلو وت در ؟
نٌ
ڀانئن سا َئين. ان جيءَ حوڏو ٿئي. ڪاري ڪڪر هيل يون جمهيڙيندي ڇديل ڪارا ڪڌ هٿڻ ي, آڙل وڇيرا ٿيك ٿي دٽين مين ڏيٺ, موڏڻ ج:ين »ڀڂو. ڪٳِلي و. در ڪورڙڙڪ ُأ سائڻو مب ى ھون_» د
ي “ي تئي ٻونڻ_. مونڻ جنين بي٤و.
ڊدڙ
بهادر گڏيا بهادرين. ڙڳ يلول ڪن
وحن دڙ ڌڙن تي» ھا=ڪارڊن, ھن ٴ.* ِ 8 َ َِّ
ڪ رل ڪل نڪن۽؛ رڻ دچيو راڙو ٿيوه
جههنديون اچن. عهوليون جهونجهارن جون 2 مه هه
تّ أنه . چا اِ لڄأاڍئي 317 يڻ ۽
ويئيون وجهن وڍڻ ۽ دينهن دَتانهان جن جا.
1 1 . ٴ ٤ 7 هن ڳا ٿھ جن حاأ “ي َو ڪدڍن ڀأر ٹ َ
- ۔ ۾ جڪ تحت لتق کت تعن تڪ ههت 3 گق3 نب نئڪ :رڌ ڪن ين « ئ ين
( )آ )
يو يهجو ھت تت هد رد گئٽ نتس نور ڪڪ وير نک بت هو نت جنر ڪر نوي ڪي :يب جير رب بر بي نرڪ ڪر ٹ ڀڳو آءٌ 2, چواڻ ماريو ين وسهانن ڪا نڏ نهن ۾ 3 ڪڙل سا ۾ ڪيندي سوٺنهان
ت.ڻ پڻ لڄ براڻ؛ جي هوٽس ۽
کي ٽک
گهوڙن 0 گهوٽڻ. يڻ ٿو را ڏينه:و 1
ڪڏهن منجھ. ڪوٽنن ڪڏهن واهي رڻ جا. هوڏانهن ھن هاڪاريو جيڏانهن ھِي ھڻن گهونن ڪ گهو ڙن رڻ .۽ لائئون لڏيوڻ.
هڈڻ ) هڪاڻ ٻلي سارڻ, ماٺجهيان ِيءُ ميرڪ
وجهن تان ٫ہ فُرقي رڪ وهنديءَ راند = ۾. ڪَيِلي وير ڪاڪ يي پاكر جو پائي 5 اڃا ان کي يا جوِ آسا نگو أ هي سوره. سو چائي جو رڳو تٿي رڻ گھري.
سُورھہ. »رين سوڀ کي ت, دل جا وھي وسارن
ڻ الا وڙه. ڀاڪرين آڏي ڍال م ڍار,
بٿان نمغ ترار مار 8 متارو ٿئين. 5
ھ.
ھ
ڪ ونر ڪِلي جا ڪوڏيا أ حان" ڪي تاڏ ن يڪ بٿان اڙل آمري. ر ڪ پالو پيءُ؛ ڳا ھ, جهن .اي ٿي گُ ويٽي جن و ره ٿيا“
جهڙين ڳارو. راتو ڏينهان = رڻڅ يل يون پڀچڇن پاڻ .1 ڪنهن مہھهن ڪيڏارو ان
ن 5 ڳمارو:. ڪانئر پيو ڪرڻو ٿئي.
ت [اکرون ڪنڍ م. ڳجهڙي! تارا تان م کاق ٫و ته هتسين پَٽ ۾ ريڳڙ يارو راي جهيڙي جنهن جوان جي, لڳا نو سؤ ٿو گهاءَ ماق روئي پَرنيو رب کي.
رات ج نهن جي
) ٰ ( فہٻرو ري 4٣ اخ
ع
يٍ
محمد خالدي
ڪارونجور
بياباٺ ۾ خيابان اي ڪارو نھر آهي ڪارونج ھر ؟ وسہدرٽ ډخ٬ش بستان آهي ڪاروٽنچهر.
*
سرو رآو رَ گلسٿان
خوشيءَ جو سازسامان آهي ڪاروٽچهر ۽ گلن جي مل خندان آهي ڪاروٽجهر. عيان آهي عجہب أًت ار قد رت جو )۽ سمايل راز ان .۾ آهي ڪت جو ڏئي حاصل دس“ي ٿو دوس عہرت جو سيق د نيا سڄيءَ جي لاءِ حبيرت جق ۽ ٿيو جگ "۽ جُكن کان آهي ڪارونجهر. بلند اقال اعلي شانُئ جو مالڪ سڪ در بت بيد بيان جو مالڪ جلال و اه افضل آن جو سالڪ جهان ۽ سات شايان جو مالڪ وهانوء حيان درخّان آهي ڪاروٽنجهر. هماليا ٿان گهڻو هلڪو., سگر افضل, آنم البرزڙکان, ڪه ڪاف کان اڪمل, ڪ راڪورم کان بيحد نينهن ۾ ٽرسل. ٫چائي ڪوش هندوڪقش ۾ ٿو هالچل , ٿيو مل آهي سدائين خوبرو خوشرنگ ء خوش:ر
سليمان ڪا رواچجھر.
شبياب و <ن گ ڍڪ5ا زمائي پر ۽ ٿهادڍت دلنشين ۽ پر ہُّش منظر»
ڪه
ڏياري ياد ڏو ڪشر ڃج مر
جهان ۾و ٿيو پر يسان آن ڪاروٽچھر. خدا جي بيخّمْش ونعءت داندو يرڪن رمين تي خير ۽ بڊبرڪت سندو ,رڪ ز۽ در دن هي وا -طي رت سى٤ّدو يرڪن پيار ۽ انس ھ الفت سندو مرڪزڙ زماني ۾ صدين کان آهي ڪاروٽچهر.
لم(
جُڳن کان سنڌ جو شهڪار تاريخ
ي؟ اڊ اناس جو پنڊار تاريخي رکندڙ ساھ ۾ اسرار تار يخغي, عڃاب گهر جيان چوڌار تاريخي,
ايامن کان آمايان آهي ڪاروٽجهر. ھت سان سادا ئين تا وارن تي. بي اجهن ڪ غمگسارن تي پهون چاريندڙن ۽ بيسهارن تي.
دا مشْفق يهر بان آهي ڪارونجھر. جڙڊون ٫وہ ون ٿين ٿيون ٽي بها حاصل. وڏي داد ۽ ست و مسا حاصل ٺٺهي جن مان ڏئي عمادي دوا حاصل مريضن کي دئي جهن مان شفا حاصل
سون دردن جو درمان آهي ڪاروٽجهر. لکن جا لعل لاکيڻا هزارن ين پيل آهن گهڏا پکرا-
لُُن جي هوند هارن ين
=#رلہن
غارن ۾ سادا هررا ڪروڙ آهن لڪل هت ڪوهسارن پء
غني دل گويا انسان آهي ڪاروٽجهر. حفاظت سنڌ جي اور جي باسي کان نُڌي ڪووسيءَ بهر صورت وڏي سسڪيبان, سيازي توڙي اونهاري سدا دڊڪسان ڪري ٿو خالدي لٽوي دل وجانہان,
ازل کان ٿو نگه ان آهي ڪاروٽجهر. عداوت سنڌ سان دل ۾ رکن جيڪي: ڪي آرادا بد کڻي ويجها اڇن جيڪي دغا دل ,َ/ رکي رهزن وڌن جيڪي.
حريفا:, نگاهن سان ڏسہن
انهن جو دشءِنِ جان آهي ڪاروٽچهر.
سانک جي بي رن ڄو مادمو
ط ته 58 *هاراڻي وڪمُوريا جىل يور ۾
أ ڪا س علي سگ
سآ يمر اح ۾ ہياڻيءَ ٴ اخ 'ي جي لڙاٿيڻن جي ن*ہيجي ۽ ك يل *ي صاحبي مرن کان انگر ٫زن ورٽي. ہيرن ڻي انگر ٫ِزن نيل ۾ ڪذڏڪتي ڏانهن أ” وطن ڪري ڇڏيو» جتي هو ٣ نم ام تائين وڇ
کچ گهڻيون ٿي ار ڪون دا 3 سي بوٽائي 01 وڃي ٍ پڻ 6 جي < هڪ وت
ين واپس ڏني وڃي. اي؟ر بتدر جو جڏھن ايسٽ أانديا ڪ.ينيءَ جي متامي سربٻراھڻ سندن درخواہ نن تي ڪا دادرسي نر ڪئي. ڌڏ «ن پننجي مقدہمي نبيرڻ لا ھئڻ هجن قايل ہن “7 وڪل بنائي. مهاراڻي وڪٽوريا ڏانهن لدڊن ڏياري يہوڪليو. ورڪيان جي انهيءَ وند ۾ بہرن جا ٿيٰ 1 بنشي شامسل 1 <بہيبالله ۽ ديوان ديارام ۽ دڍوان ارام جبڪي سان ٻڊن وزير لارڊ رٻن ۾ ڪورٽ آف
سلازمن سان گڏ ڪاڪتي ۾ ساڻ هئا. هئڻ اتيى هندستان ج
يا يا
ڊار يسڪ رز کي گهڻيون تن درخواتون ڪيون ڊر ڪنهن 2 يڻ ڪ وڇ ُڏو, .هاراڻي وڪٿوريا
يا تائين ڌ. سندن رسائي ڪڪ أڏم ٿي سگهي. لدرن جهڙي شر ۽ ال جي ھن سا رل وٽ :يل سو ڏوڪ ب اچي آكنو, تڏهن س+ڀِ مرا لا هي واپسي ڪلڪتي ڪٿ وچ ڪياڏون.
بيرن ج*ي مقدبي خش ڪرڻ لاق ديوان ميمارا
۾ ھڪ بفصل درخواست آيار ڪي هئي جنهن ٻر انگريؤن ۽ ہيرن جي شہروعاآتي لا باپن کان وٺي ۽ سان وڄ پر لڙائي ہ رن جي ھار ۽ ڪلڪتي جي نظر بنديءَ تائين سو رو پس منظر بُيخض جڪ مل آھ ي“
اصل پارسيءَ ۾ لکيل درخوات جو انگرڍزي ڌر <و ڪٴ٬پنن اآيستو ڪ پنهنجي سور ڪتاب ”ڊرا ليو راب يننگ ايجبپ“ (صفجو يٻ ) پور ڏنو آھي. جنهن جو سنڌي ترجمو ”*نئين زند گي* جي ٻڙهندڙن لا ۾ ھر را عياس علي ينگ (حيدراباد سن( ڪ٫و آهي. ڏن ُيسددو ڪ خود, انگريزن جي چيڪ پولٽيڪل أايٌُشىىک جي يم ٿا 6« دياڻيءَ جي مان تي د.و ود هو.
درغوأهدت جو لکندنڻ دڍوان ہيہارأامر ولد :هچرمل مر جھهو دا مل مانشي فارسيءَ ڪعو وڏو
عالڪ ھو. ٽااليري دور جي ڊو دن نن بير صاحبن ھ رھهڪ دير صوبدار خان ار مي رد خان ۾
(۔ ) فيٻرو ري ۽« ۽ ۱ ح
سي رب ران وٽ ھن ٻنھنجي هشيارية سان َو عهّدو ۽ عزت باڻي. پارسيءَ ۾ روز "جي آخامن
سان شاعري ڪي اأٿس. لٻن جي شهر ٽي ڏسي » ۾ ۱+ کي واري ه يڪ ڊ ڪي ڊو کي چ٬ٌي اڏس
ي شر هي تعالين اله عجبپ شپريت لندڻ تا دلكش ِ حسہن ِ فرنگ أه٬تٹ تُشّاط و عيش را ايٽجا قا آسصٿت َ
پيا راهسلس با نض را نظر نٽ
رز صنوعات ہن شرر دل ائرو
قاب ديد بزير اب دريال
ڳا ربا ی آتش ون يم ڇو كڅتى را پر ِ آنجا
پرواز ديد
بود ؛ريألهه بادشاھي.
وعت هپرودر وا اليكوى راچا
ار .ھونن: گرو پرڍَ: رل گاهڻ:
مپرأآستث بل ج ان _ آب و رنگ آمصت. دراين كکٿور الام 22 لم ناو خش تمنااي مت آز دل بدار كن. خرد ام سال شد حيرٿ آآاروڙ. بغير آز وم و جز روغن قرو ڙاند,
رٽ رات زو كجم تماشاأ.
بپ
عنان_ عقل يحنسدر شد ڙ دب
م. رز رت جچشھ عيرتثت باز ديدو.
آ-
لاٽک سرت و عصمت پٿاهي.
يھ جہپال وو ر2ء ڏاھ.
بگو ”يسرو 9 ازْ جانلن ڊهہه“ نان
ٿنا خوان تو (اطف ازڙ زلده“ تسيٹ.
آہِہ.روريءَ جي ٽي ۾ دياڻيءَ جي جنگ جي ينا يت سانَ» آهين هي تاريخي دي تاو ڍڙ ډءش
حڪدري رهيا آھيون. نلسن ش ٫ ح .
2ال اه
پهر يائين لارڊ دندو ضاھ آگسک س“ن 4 ,عم 7 ھ ڪ صلحنادو ٽالڀر بدرڪار سان ڪول -
تنهن کان پوِ لارڊ عم ڪونداش جهيو=== 6
ٴ
0
ٻيا ماد ثايا ڪيا ھلڪ “نن ٣٣ عم ھ۾ ۽ ٻيو من تٻحڄه۾/ اح ۾ ٻويان اي صا ناي مر ھ ري پا دنر جي درقت ٿيا جن ۽ لکيل ھو 8 انگريز دوستاڻا ناتا هميث, يڪس سان رهندل ۽ پڻ انگر دڙ مهدرڪار 86 جي ديون جي حڪودت مان 0 ڪرو
ٽي جي ۾ خواهش ك ڪڪ:دڏدي.
او
تنون ان ٻوءِ سر هيٹ:ري پانئچر ٿو نر +:رل طرثان سير ٿي سنڈڌ ۾ آيوِ ۾ سنڌ جي اهيرن کي عرض ڪيائين ت. سندن واپاري ۽ واپاري عهاز نڌو دريا ۾ بنا جهَل پَل ٻيا ايندا ويندا. مل جي حاڪن نه :جيءَ ان خواهش ٫وحب تہ انگر رڙ سدرڪاو سان اتجحاد وڌڍرڪ ٿئي جنهن حجو بہاٽن اي ٿي وعدو ٿي چڪو هو, سمٿين درخواسمت منظور ڪئي ۾ انگريرڑ سرڪار پاران واٻارين کي س:ڌ پر بنا روڪ ڏوڪ واپار ڪر
جي اجازت ٫لي. هڪ دفعو وزي سر هہ:ري پاٴدنجر
) * (
داد 7 آيو, ٴكٌٍ بيرن کي چيا ٽين 6 انگر يزي فوج سنڌ مان ٿي ڪابل ۾ افغانستان ويندي. بيرن ٳٳن ڳالھ کي منظطلوو ڪيو تہ انگريز سرڪاز
ي فوج هڻيارن سان بتتك 7٬ ڀلي اچي, جهن تي وري بيرن کي چيو ويو تہ انگريزي فوج لاءِ ٻيڙيون آٺ ڪاليون ۽ ٻيون ُروري شيون يهيا ڪرڻ جو پنهنجن ماڻهن کي حڪيم ڏين. حٹوٽل!ڀڪ اهڙن کي جي مطالٰہن جو ذڪر صلحتاني آ كد هو آند ھن دم ديرن اتحاد کي وڌادڻ ۽ برقرار رکڻ لاق جنهن جو انكر يڑي سرڪار ۽ ٻيون رو ري شيون, جن جي انگر يزي فوج کي خرامان جي 'ڑڙ لڙ اد ً لا ۾ ص, رو ات هي ۽ يهيا
بپ
ڪيون. پر بلوچي قريالا ڪ نهن ل طرح أه .رن گهربل سايان ڏنو ودڃي؛ خوش ٫ ڏيا. تنهن کان بمخالفقت پڻ خربد ڪئي. ننهن هوندي ب دائمي
,آحاد ھ يت رضص سان ہ رل باوچي ق ال“ نالي
7بان جي 1 سا ڪيا ڌم آهي انگر دزي فوج جي متڂالفت آ, ڪن. بلڪ انهن “ٽي کي ها ڏڍڻ جي ڊ اڳ پڻ ڌڏ ڪي ڏ ٣ وي جي ڪ ۾ يع ام طرح انگر پڙ هدرڪار جا مځظالنڻ ڏيندا. اِن جڪ بلوچي قايالا پلمڪل خأا٫وشض رهياِ ثوج کي ڪأڊہ 7سڪايف دم د
رمرٽ انگر دڊبزي ي وتي.
جڪجڏهن هر جان ڪين ج يرڪ پر هو سس جو حيد رآباد کان ٻارهن ڪوھن تي تي آهي ته تڏهن
هن صاڃدثا ی جي برخالاف, ڪي يڌن آيس,ڙوڪ ذا نھن
!۽(
ڊ2 0 هو ٴ ٽي ہڀر ان وقت کان ٽي لک رٻيا جي خرچ ادا ڪرڻڂ لا ۾ ڏيندأ رهن جا سنڏ !آ دثرر ڪئي وٿي هئي ۾ پڻ مير اڊڪي۾, لڳ رپيا انگريز سرڪار جي
3 ۔ً” انگر يڙ ميرن ما جنگ ڪڪ ندا. < يو حڪد
خرچ لاو بيڪدو ڏين
اهي مطا ليأ ديرن لاءِ تڪايف وا را ھا ۽
ي ڊرعُلاف هئا جنهن جو أ ٣ بي انگر يڙ مرڪاز
وعدو ڪيو هو پر يئن ٻ يو ڪو چارو
ڪو, ھو ڏنه:ڪري بيرن اهي منظور ڪيا ھ لارڊ آڪلندڊ ډيچأ طور ڪا کم طلب ڪئي )5 ڏنھهن کان
ڪابل .۽ ان روا ڏه ويو 2ھيئن
تا ہيرن ۽ري ڏ: يُ ہن رقم
خزاني مان ادا ڪ ڪئي سوا جڏهن
رد رت لٰيق وگ ډوس نس ۾ ٻيا آفيغدر بخوبي تصبد ٫ق
ڪري سگهن د
[زاد. - جي آمد رفت لا ۾ رسا
9 سنڏو وپ ٴٍ سامان
لا ۾ 0 ڏني. جيڪدهن سند حا أمير ادن انگرڍڙ مرڪاو جي مددا :. ڪن ها ت, ان ۾ ڪوز, شڪ ڙر آهي 6
ڪا بل جي جنگ حلدي 4 تي وي ها جهن جي ڪابيابي ٺهايت مه ڪوڪ ٿئي ها. ميرن اهي خدبتون انهيءَ أهيد سان سراٺچامر ڏنيون 6 انگريڙ =“رڪار ان لا معقول صلو ڏيندي, َ
ر ڏمہو صفحجي ٻي تي |
فيٻرو ري 4٣ اح
نال!ڀري راچ جو بائي. آخري مير نصير خانٌ جنهن ”کان انگر ڍز جنرل سر ڇارلس ٽييئر» ڃر فتح علي خان. انگريزن سن ورتي. جنهن ٫يرن کان سنڌ ڏٺي. ٣ صا مياڻيءَ جوي شخصيتون
ير رسستمر خان ابن دير سهراب خان »ير علىي مراد خان ابن مير سهراب خان واليءَ سن جو پهريون انگريز پولئٽڻيڪل
بي
واليءَ خيرپور جنهن کي انگريزنقيد ڪيو. خيرپور جنهن انگريزن جي مدد ڪئي. ايجنٽت, سر هيئري پائنچره
ڪرنل چس اٽوڌرم انگراز پولٽيڪل ا:جنٽ. مھ لارڊ ايلئيرلل تڏهوڪو انگرڊڙ
گورنر جنرل.
سنق جا اسيو سير نصير خال ۽ دير رسٽير خان سهہتٽ (تصو يرون پوبان). يش خ ال ال يټ علي خان کان سرواي سپ ڊير ڪلڪتيى ۾ نظر بِٰ4 رهي
وفات ڪري ويا
ير حسہ؛من على خان ولد در نوربيحمد خان
دير اصير خال.
َّ ڪا ع ٬ ها _تنا ٣ ّ 1 [
سنڌ جا
َ معلي
ڊاڪڏر جع پڏاڻ
ترطي ۽
آرتي جي هڪ تڇ هئي. جنهن جو بانٺي ھہدان
دين اس الام جي ما بد ھب جي ماعيلي
ٴَْ َ-
ي ٻوليءَ جو لي آهي
ڪج ان جي مي آھ ي “ ]هو اي ((). ه,دان ڌر٬ط -- جو ٣ هو عليم نچو کان واقني هو : سندس ال وش لأسہسي ط٬قي جي خيالن سان بلندد3 ڪاندڙ ها قا ڂٌنديءَ جو
هي ساڳيأ اصول
چوڻ آهي 6 آرمطين عا م ا ها يڪي بين شيعن جا آهن يهئي د بوهہمب) ى٫ّس ابأامت ڱخ الات 7 اعدقاد رکڻ.
<حبرث علي رصم جي =ماډتث <“"
17 اها ظاهري ٿم
ي يا باطني. سندن اھو ب اِء:ةاد هو 7 آيا ھر پنھنجي اہمامت اي يا غ#ضشب ٰ ت_. آڻ( ڌان موا وھ و ڇڏي سگهي )۽ پر ظام ٴ زبرد سي سڊہپ) ڍڪ ۽ وڪري ڇڏي ٿوڏئي( ۽). ھدان آربط لاءِ ٻڌايو ويو آهي هو اصل هو ِ هڪ هاري ھيو پر ڊوھ سوشلہ ٽي خياان جي
ڪري ڪ:رن تئي ماڻهن کي پنهنجي طرف
ڪرڻ ۾ ڪا ياب ڏيو. ھُُن ڊ:ه:جي ۽ ٻنه :ھن دوس ہن يڏ ڪيل موڙيءَ .ان هڪ وڏو گهر ڪوڻي جي پر ۾ ٺُهراڍو, جهن کي ھُن و .“ .! ؟ ّ ”دارالھجرڍ؟* جو نالو ڏٽو. اهو گھر 9 آھتي آهسہتي عراق جي هارين ۾ بزدور طبقي 5
ما
ماڻهن لا ۽ پٺاھ جي 3 3 ي ديو. جيڪي 2 هاري ۽ ڪي جاگ ادن :۽ كھ وڏن رميندارن جي ظامم کان ڊنگ ٿي آن کي ڊيڙ ڇڪ برادريءَ 32 شامل ڪ٬٫و ويندو هو (٣آ). ڏڏو
ويْنٰدو ڌہ ڪه يو ڏن وانگ ار قرمطہين جي اعث
. ُ ډدأ هئل«
دي لصو اهڙي حہاءت هئي جا پنهنجو خرچ
پاڻ ٻورو ڪندي هئي يهئي لا انهيءَ َ هرھ ڪڪ رد کي جح اعثت جي
گڏيل موڙيءَ ۽ آد'يءَ آهر, ڪ ڄڇ ڏم
حمأعت <
ڪچ ھ۾., ثرور ڏيڻو پوندو هو. ايران جي +شهور رهنہا ڄ نمي ٫اَزدڪ وانگر همدان فرط ۾ عو رڌن ع ٻارن جو گڏيا: ماج نا ھ يھو هو ۽
جهن ”کي آ, 6 حق نالو ڏنو ويو ھهو,. له
((( ”تاريخ طري'* ؟ علد ٻ ۽ ص ۾ ٻ ) سء پڻ ڏو ابڻ الجوڙيءَ ھو ”رجا ٿال زان ٴ دا ټخ
الايا؟ صسص , ر۽. (آڄ) ٫” الافشا* جلد ٫ ۽ ص ۽٣ ڄء 5
“ڪال ي التاريخ ڪلاد ۾ ۽ =آ ۱ »*
( پ)
سا 1.1 7 ٻ= يي ”
مڪ رهر
طريقي
تي رد يا ويا ھا جنهن ”کي
ھو يل * 3 ھا (۽؟. “اران الاصفا*۽
نهن آ-الا"ي دنيا ۾ علم ۾ نل في تي ھاڇل ٤ .1 ء ته“ 1 ُ - اي د'ي ٿ*ي؛ اهڙن يانهن جو درڪز ھو
5 نھ دا هجن نھ سان 6 مطي اي ھلدد|
يٍ َ٬ ۇُن تي څا #آرمطہن ھِ. جار گڊ واري (ي رڪ
وڌو ()).
رآ!ر2 مي
فر يم ہٽريءَ جو رواج
ڌرطي, زور ۾ جي اص ول جا
حامي ھئا, هي يا جو رن وهائڻ ڊوو
اهو ڇو
ر يس لمان هي ودن دُياح ھو. 8 .وا 4 * “نڇ نه ۾ اچڻ کان أ ب در هن ذ ڌڻ عران جي
ش۽دڍون کي اي < ڪودمت جي خلاف باوث
َ
ٳ . را 4 ڪرڻ لاو اڀاريو ھو جنهن ”کي تاريخ ۾ ُ: . "1 .1 ؟ٌ+ َ ٣ ٣ لت نهر اٿ > با ډٳ٤ ٤ اڏو ايه اهي تيدي
اڪ 0 ٴ نهر ھر هئا جن ”کي عبأين د ڏڻ عراق |۾و ڌٻڻن پوسل 9 رز نن کي وک لائق ڊٺا ڏڻ ي لڳايو
ن قرمطين جي ھدد2 سان 2 سازاأ
لاءِ ڪيم
ھو, ۾ لالي,*
(٣ سال دنڇ سء کان مھ ناديڻن يا
!( ()پ( لپ ٽي 59 “تاريخ طہري" ۽ حلد ۾ مل ليا يا
»ىي
ابن او .
ور ٴ . 6 . هسہڊري ڻب ريس ۽
]1 - ي ال ال والاهواءَ و التحخل,
..)
فوجن ڏي نه ...ون ڏنيون, ت ني < هڪ وبت
ا7[ يد :]ء6 آ
انم ڪي جهن جو ڊر ڪڻ ھو, عراق جا +ہّعور شر جه وڪ نيران 0999 41 ت
1 َ
تي رال
اهوارڙ سه سل حملن مس ا4
# ِٳ ن ۽ڍڏ»#ن لکن ”ّکان 7 ...ان
ي . يٍ ترمطي هو جنهن کي هو َهدي ۽ مسا يا
تل ڪا ه٤ا, يه جو يه:دارعا
ڻ يل اڏ نل ها پر فسلم تاريخ ٽون ) ڪاوڙ دشمن«" جي لقب سان ياد ڪيو آهي (پ). تردملي ۽ ۽ عسہوي 5 مم # هڪ وديغتار < هڪ ودت قاتم ڪرڻ ۾ ڪايبياب ٿي ويا جنهن جو ار ايراني نار جي الهندي ڪناري تي قأ دم ٿي وڍو. انهيءَ < ڪ ومت جو بائي سجهور ُ. : أّأًم2- نيهن“ سا ترمطي ميلڻ ۽ ابو سعيدا! ہن الڃَنابي هو ۽ ان ھجو مدرڪڙ 7 الا....-ام ۾ هي جنهن کي
ھا ٿي ”؛نہوال؟
سڏجي ٿو, : اهو .رد ي عر سان ۽ آهي. بعداد جي عبامي خلبذن جي < وڪ وٳهدٽن رٺج بغاوتٿ ماممب ڪ زور ڊٌ*ي
ان مڪري ”, ہن پنهٽجيءَ طٰأ9تٹ
ڪڪ .يي ۾ رات جو دائرو ڏ کڻ عراق؛
غٍ او ڀر عر اتان يمن ۽ اد ۾ شاھر ۾ ثأمطہن تاين وڌادڻ شروع ڪيو. ابو سعيد ہن جي پٽ أبو طاهر جي زہاني "۽ ڌرمهلي ايڏو تہ زور پئجي ويا جو هئن
.ڪي شر يف تي 5ج ڪري ڪھ اريه جي
* جلد ص صن يا۱.
ضن ۾ ڪم مم .
دٌ 1
ڏيمر_ اي ۽ ٣٣ 4 اڳ
".3 ً -- ري ڪئي ھٍ #«رالامدود ربرد هي پاڻ مال نتو ويا. عرب بدوي اءتقاد جو اهو قديم نان سا سارا ويھ سال قرمطين وٽ رهيو ۽ ڊو
فاطٰحي غلفي ال نور (+ سآ ۽ ۽ ۾ 4ع) جي
أهو ڪعيه ألله ڪ .و
-”
ويو (۱). .اد رهي دم ڪه يھ ألنه جي طواف ؛
رڻ تي
حجڃرالاساود جي ڇهڻ ”کان موا حج ڊ.ڪ مل 3 ہم ۾ ہ۔و وءِندو آهي. آ ير طاھ: بليتالد انا رايان: ڏالهڻ
سَ 1 . " يڊ ڪي دڊن جي پا ڪا يھ بابت ڌڀليعغ ڪن. دڊن
روانا ڪا انهيءَ ماد سان م اهي
پا ڪا ٴ ان 04 معلااب اهو هو 8
”يي يٍ ”مذات" جي اصول تي رد ڪہّو 3*ي. درم ن ۽ ڃأ م لم ه:د ڏانهن ڊ, روانا ڪيا ھا جن
ذڪر آهن. ابن اله يم کي سندس سوٽ ابوالقا سم
ان حعلشماب) جنهن کي منصو راليہمن 7 ڪوليو دڃي ٿو ٫ڊوڪاأيو هو. انهيءَ جي 7عہمدبيق تاضي
. !“ .ا1 .1 الال ڪ مسمهور دحہمفف؛ ) ڪ :ابا لجا لس
ي وا!. يرات“ بان ٿئي ٿي. هن ٻڌاڍو آهي 2 يم کي هڪ اهڙڑي ھنڌ +وڪيو ويو هو چتي هڪ وڏو بت رڌکيل هو. اهو بت لان واري مچ جي ڊِتٽ ”ان سواھ ٻو ڻي نڻو
سگهي: نهن پأاډٺ عرب ليکڪن ۾ هن
لڪ 7 يي َ٬ د 1٤ .1 4 دھ٬ْهن ۽ ۾ نهو نڪر ڪڪ يو آاهي. أا٬يڻٰ أل ڇر
جثن دم قرمطي څيان جق ھو ۽ ٬ٴَ ڪري شر 1-1 ٿن[ 7 حم : فاطمي خليقنٰ لا ڪو ڊہ ڪي ٣ ڪري ڪه . اھ ٰ٫ م-بص؛ | ھ نک راطٰ.
+ہ هي ى يپ 2 ئا. ۽ سي ُْ” يِ کي
لن
خليفي ٿس ألڪواد هي دت ذري ڏس ڊر رف ڪري ڇڏيو ۽ سندس جاءِ تي جام ٫ن شيبان کي ڏياري موڪليو (ڄ).
٬ ٫ / 2 .دا عبيول الاڪي۱,.«* ب ان اهو 1 لا هر ٿو ٌ
ت
1 2 52 ۽1 5-7 >5 مہ 7 <ا نو ڏِ ډڂ, ھ 3. طڪڅ 4
1: ُ جو ٍ ر<ِ ہ سڪ ً الجو..ُ ح
دز جي چري ني ءل ۽ أدو ۽ جهن .سو ۾
ينغ َ ين ا هه جي اسہاءيلي <ا ڪم ٿي ٻجهيءَ طرح أابن !ڃم
ِ
3 جڏ ا ان .69 ين ري چيڻ اع ليو ھو انهيءَ ر --- جي
تحمد اق خليفي اأَمء٫ز جي انهن خطن مان ھ . -
”ي اي جي هن دروري لهجي ۽ صٳو ر خطيءَ 0 ني جي حاڪ ۾ کي ليا هئا, منڏ ج حهڪوهتٽن جهن جو يھ ڻاه وره ۽, هو ۽
ي رب
نهن جي ٻڄاڻي پر ابن الهيِْ جي دٿان ٿي جهن راھسيتان جي سودرن سان سازباز ٿي يڃو رد تي قبغبو ڪبو ھٿو. سويرن اي چڱو مڙس ان وقت راجپال بن سوبار ھو, جنهن کي لِ
و دق
دروزي خطن ۾ را۾ہ بل بن سومار آهي (م). هو پڻ باد رڌڻ رو ري آهي تہ سنڌ
جا فرب ٴَ حبڊر ڇا فاطمي خليفا, ٻہُي أسماءيلي
ي
؛ ”99 09 ظ سس سان قأً مم ھئا., ةرق وڳو هي ڪڅ ۾ د( هه
5 رھ ِ
(۱) ابن اثير: ”ڪال ئي التاريخ", جالد اپ ص ص ,٣ ۽ 4٣ ۱.
(ٻ ) .لي هڎڪ ڪلچر (<يدرآباد د ڏئڻن) حاد ٻڄ ضص يآ ه
(٣( “ءعرب وھند 3 تھ ٳټاث“". ص ڻ ٻ.
( وو( )
ھا فاطمي باطني عقفيدي جا پوٽلگف ھئا ۽ ؛ قرمعي
سوشأسہي جٍ ساواٿ جي عتيدي حا حاآي. هئاأا.
ي جليم ين يبال اچڻ سال بلہتان ۾ مد بن تا..ِ واري لهرايل ٫سجد بند ڪرائي ڇڏي,
:يا هي
(سا٫ راچي) ڪومت جي نسّائي آهي ))۱). ھن
انهيءَ خيال کان :. اھا نو آهي, جي
بلتان جو مشهور بت ب پچارائي ڇڏيو. سچ ديوتا جو اھو هو لان جي عرب ڪومت لاھ آمدنيءَ جو وڏو ذر:ءو هول ۾ سا ڳئي وا شهر جي دفاع لاءِ ,. وڏي اھ٫ت رکندڙ هو. ٻڏايو ويو آهي رد جڏ هن بہ مان تي ھ/د سان جي بت ڊرس ان جھو هاو ٫يندو هو تڏ هن اتي جا عرب حاڪمم بت کي مندار مان ”كڻارائي, قاعي جي بت تي
آڻي هارند| هئل« ٴءْ 1 ڪندڙن کي دڙڪو
يا ڏبندا ها ڌ.ہ ھن حہ ڪ ڏه ن ہ<ڊر هي خالاف
گهيرو > اري رہو د, بت کي ڀکو وبندو. اهو ٻڏي, ھ؛د.:ائي لت ڪر وأڊس ھاو ويندو هو (ڄ). خأالد 9 - خطن
فاطمي *ي 7ر *ي ”عون الا.ار* آهي د. خلافي ڏياري ڪا هئا. هدرن ہ وڪ ڏڻ جو مد
بان, ۾ پڻ جي لت مان اهو نابتٺ ٿيو
حضرت علٰي رشہ جي انهيءَ ڪيل | ”ڪٿيءَ جي ڊو رائيءَلا۾ هو , جنهن پرھن چيو هو ہ.“اهابيت بمحھل صلي اشه علمه وس
.۾ جو راڄ اسلامي ۇاٰيا
(() البيروني: ”ڪتاب الهند صن ڻڊ.
(ٻ) اٻن نديم: الفهرست“.
تي تڏهن مڪءل س ههيو ويندو ۽ جڏهن ب٫ھتن ڪا جهنڊا سنڌ بان اڇچڻ شمروع ينا (خ).
من ين بان ثابت ٿو ٿئي ۱ قردطہين جو سٿڈ جي اترنين <عہي تي جنڍن ۾ ٫لتان اچي وڃي 7 تت أ1 ن اله مم جي زماني ۽ #طغو ٿيو ۽ اهو اٻن اليم هو جنهن را«۔:ان جي سويرن سان ساز باز ڪري, دنصبو ره جي عرب
حڪودت حم ڪئي, ڃ اد ۾ أها اي درمطہن
1 ٽپ “ . 589٣ اق 7 ڌڙو ڪيو. پر جيئن ت _ ,رين ۽ دجڊر جي فأْطْہ ي خليفن ج جي اعنواد ۽ آصولن
يي
۽ ُرق ھو ۽ ان ڪري حم ہن تہ.. ان تي سنڏ ڏانهن ٫ڊوڪلي ابن أله يم جي پڄاٽي آندي ونئي. ابن الهيثم سودرن ۽ ٻءن قہہلن کي جن .اع يلي مذهب #ہول ڪرو ھو, پنهنجين پراڻين ير تم ريتن رسءمن ۾ اياس وغيره تي 6 رھهڻ جي اڪارڙٽ ڏني هئي, ۽ انهن کي فاطٰہي ځلأملہ“ُ
ترمطي حأ
ن جي بد ران الا با *ي ڪي جي هت ڪرائي ھ کي محر حا فاطمي ي هي كھ اسلامي دنيا جاِ ۾ خاضص ڪري شيه,
٫ذھب وکندڙ 1 ليڊر تصحبورڪ:دا! هئا. اهو
خليفأ پاڻ َڈ
انهيءَ ڪري جو عہامسي خليفن جو زو ور ۾ ک زان لي جڪوھو اي *ي يھ أّدہ, راو وء
جي ھث ۾ ڪڏپتلي ء کان يِا اءِ ٻي ڪا 9 09 اهھيت نٿي رکي سگهيا.: عشدالدوڙة فاطمي غليفن جو ايڏو ت دع:ةد ٿي وو ھغو جِو هن خبال ڪيہو
(٣) ”ايڍڪ ڪ ارا (حيدرآباد جه جلد ٻآٻڄ ضصن مڄ ”عيون الاخبار" ص » هپ
نني=سديڳ
(6
آ:ر3 ري ۾ ام
د. بغدأد
۾ ميأّمه يٴڂأيفي 5 ني رات ٫ ان لاهي, «ندس جاع تي مر هي فاطعي خليفي کي داقررڙ ڪ .و وڃي (. پر پوھ سياسي مهبا<ت ڱَ خانداني وئار جي ڪري هو انهيءَ رٿ تي عحعل ڪري سنگهيو. آڏيس اهو ار ٿيو 9 فاطمي خليفا طات ۾ اثُر ڪا مالڪ آهڻن ۾ جيڪڏھن ھن کي بغداد جو ليو بناڍو وڍو 2 17 اڏين ڪوب ڪو:, پڇندو ۽ سندن س“ڄي ملافقت ڂاڪ آ ملي ويندڊي.
تاريخ مان ناب ٿيو آهي 65 حبو(ه جي حا اڪ جن
تن 77 ي ۽
هي َ ني جو مقر قل طور شيراز ۽ رھندو ھور(آپ).
وڌيڪ اھو ب ثابت ٿيو آهي . بغداد ۾ 65 2 هه 1
بامي خليفي سان دډرل دياهي أهيرالامرا - جن جو فاطمي خأيغن سان گهاٽو تل هو جو نالو 3 جہ*ي جي نماز واري خطہي ۾ ڙ څہو ويندو ھوء نل جي ترمطي ۽ باطني فرڻي سان وابستگيءَ *ي دصبديق ٿي جو ۾ اٻ هجريءَ رٻ ۽ عوي) ڌاري سنڌ
بياري داد سيءٌ جي بيان سان ٿئي
77 آڍو ھو, نل ص چوڻ آهي 3 يتان جي أ= اعبلي
خلڪان: #وايات الاعيان" علد
ًحي“ علي خ حجو درو ار دفعاأ
(۱) ابن
۱ ِن (ڄ۽) “سلسلة التاريخ* (پيرس) ص مس . (ٻ)(
ٌ أآحہمن العقأ هد
.َم صن |پر يا
(ع) اسلام جي خد٬ت ۽ جهاد سيب سلطان ٫حمود ئي عباسي خليفي وٽان
۾ “اين الملت [.)* ڪال فيا
جا لقب سليا هئا.
)
آواز ۾ چو ويندو ھو (). ھن ان لاھ اهر آهي دم سلتان ڇا اسماعيلي ق ڪوڏ, هئا. پر آهي باطني ٹرثي سال لا ڳو هئل ڇاڪاڻ 5 قرمطي
٫ر اك ؟ ج<ي علي خيرا لعمل
لاف هئا.
جي بي (اصول) جي
مشهور تاريخ نوس أ٫ن أ٬ْہر پنهنجيءَ تاريخ ۾ ٻڌائي ٿو ت. ٫لتان ۽ منصوره جا حاڪم درد ويا هئا ان ڪري سلطان مود ڌين < 2 سنڑا ڏني. امان (ڏ ڌڻ پنجاب) جا حاڪم, باطني فرقي ءال لا ڳو ھئڻ ڪري, فاأطہين جا حماية ها پر ين عو وه (سئذ) حا حأ ڪيم عدبأ نه
يا نت <ايقغقن ٣ 2 3 0 له ٽ6 5 جا <ہ أدئي ھا رو مدذھب بدلاڍو 3 ۽ فرق . با واسة هئا: تن سا 9 تي <ملي باڊت ھو وڌڊرڪو ٻڏاآئي ڏو 3ھچ .1 (ء)
َ ا1 ۇره 2
هن شر تي حملو ڪري اتي جي برند اڪ ۾ باقي جيڪي ٫چيأ» “ي دريا څ. ۾ ٻڏي پڻا. ان
”ان نع خاطان تم ودن - .ا1 ان لاف
.ري( ُ ھجريءَ (ر4 ۽ ۽ عيہوي) تي حزئي پهيو (ڻ). ان اٽير ”کان وا اي ڪڪ هن ۇَ تاريخ نوس سلطان يھ ۾ 5 جي سن تي حملي
جو ڪو. ذڪر ڪ ول ہ ڪ ٬.و آهي. غزنوي خاندان ۽ غزايءَ جي درٻار جا تاريڂ ڏودڊس
هوڪ غلاہيِ :ڪي رديزي وعيره دم انهيءَ واٹعي باڊتٺ خاموش آهن. ال٫مت حڪ»ه ۾ ۽ “ڪن /4.
رر مين ال!دوله ؟
لتاريخ"* جلد ۾ تن ٻير.
(۱
بُرخعي همه اي ني ڊ:7-4ي > ڀوان [1 صاطٰالَ ايح ود
...هه ها اڪ 1 2 «ي ٻذي ني چز خاني“. :ني ين جي ډألڄ ڪ
اھ يڻ جو - هڪ خاص انداز ۾ فهبہدي حور ٻيا ڪيو آهيَ وڏي ات جي ڳالھ., ٿھ َ٬ أ ٣ ّ َر ي ؽ٤ل جي ايو جو نالو ٍٰ ّ آهي ۽ جق أْْن اير 2“, ڪڪ وڇ ڏنو آهي
فرغيءَ ان جو ٌٌ او ٿھ ڂف*" ڏنو آهي ۾ ديس
دم وره جو ڪڪ ۾ ٻِڏأدھ و آهي: ح .کي
دا حصار جڪ وره 53
دو.!
رڪ اٿ ره ٌْ ڊرأند
:رال سدّارڊ ڃا رائدن <.4ر از <يہڪر
اه و پيل
211 .1 2 و ان نهال بود
دوانل ٺو بيچوي انار او :اد :ھر اب شور و بيأباف پر گاند !اد
بِمأ لاش خااه وراٺ ز تاازهر وارا”ذرار
ال جندال .ود َکه :خش از آن آہود در ,7 "1 نازد يش او گر ڊيقت 0 2 ڃا ناه رد ٻر ڍڙ41۱ ح ھزار د در, ٰ)!
ند ہت طاقت سالختناف از
---- 4 دذو اچجي لام جو چو خخقيف وير سورن جو پڻتجون ڏمير بادشگاھ,
ھو, ناهر آه 3 س+وهدارن حڪوډدت ھكڻٺ ھڪرڻ
يا اسر أً هجام ءلي دا ھب ڏڌہول ڪ. ۽ وهجي < اڪاڻ
ڌ,. سندن نان نشان, رهٌي ڪرئي وا
وعيرد »سس ش :اد ڪا ھا تاريخ ۾ ڪڪ ټٍ او نات د تي س هو هي 6 او حاڪي مساخجان ھئاِ ٍ سنه هڪ وت جق ريگ روڀ 7ہ آ۔الامي ڊنگ ڃو هو. انهيءَ جي مدق سويرن جي
آخري اڪ ۾ هخمر ڀا ارہہل سان ٿئي ٿي جو
ډينڌ رو ۽ اي يرس ہاي ھو, ھن پاڻ کي مومل ان ٬ڏ کا ٿي. خالڳھو آھق:- نا رام اواٳنځ
ها ال مت ني ڪج اڄ َر و. ته بي ڙت )۽ ڇ سيهر - سد سي ال للالا پڻ پاڻ 5 اھ ديئي
ساڙڑڍو ھو. - مرو يدسلمانڂ پاڻ کي ٫
الان مود +
قبملاگ ڏِ. ڪدشو. لن يي مب , ٻڏايو وو اهي 5 اهب و ره
ڪي ار تي وو 124 .ني ّ. أ .اھر .ول ڪري 9 ھند ڪو ہن ھب اختبار ڪيو ھئانين»
6 آھ*. ]1 ھ. لث يان ظاھ,
ڃ٬ن:«*ن و ڪان ما<.ه-ا ڦٴب اراد َو
”اهاد اا هو رڊ لآ
ر آهي :
-؟5ه جي ڻ 2ر د . نن جي تباهيءَ ۱4 مس ڪنان د مود دان وڌا رڪ مال مھ اٻ الد ن َا رري ع
جو #ہللن ره۔و و آهي, جنهن اچ ٍ سال ”ان 4
جي نرين وھ د ڻين ن <خي تي نو<ون
ين -ڄيءَ 73 ي +٬ھ*يءَ اد :مت 7 ہالا ني حدڊد ٫و) ٣آ). [ِ)( .ان
عُنا ڪر 9 ر. نان يا ا!هدڊن جي نو«ن
اھ يع دا ر يھ
ديل تي لو ڪري اھو شور تياھر ڪري ڇڏڍو, ۾ سوبرن جي حڪودت ختم ڪري ڇڏي. دبيل
٫
حهو ننملچار 1 - ٫بہّي جي رچ ۽ هو ڇاڪاڻ
ارتي انهيءَ ”ئي ٽي داري تا | اھ تي بدل ٻڌذايو آهي. آہ. اعغيابن ڃو پر ۾ | هي قرمخني ھا يا باطتي حڪودت هٿ ڪرڻ خر آحرڊن
حہلو دھليءَ 9 عٳآ ۱ تت گ۾ ڏه و جهن ۾ ن شهر 7 9 ايج بي رل ۽ 15 نن ھو ۇ لم آهر صو. دنن ليڊر ان وفئت اور ڌرڪ
دا لي
بي
داعي هو. جو ٻنهئجيءَ أءت سان
1 99 99 سس وزردر ظڄٍ الو مارجي وو . 1 ه: ک (و)( آديوان _) رڪ ي سن ٳيا» اڄ( “ڪال ثي أ٬:اريخ "۽ جہف 5 جن ٣ ۱ ». ٬ يگ 1 حّ 9 ناريڻ هه (4 رسي؛ ند ۽ صن )وو اآ. ۽ هہۇٴ. +۽. .۾ ." (يِ)( 9 م ري" رس مي« صن 4 پ. ”تاريخ ]مامت ۽ تس »ا4 ۽ڄ.
را ؛ #ہرو ري ٣ ب هرت يک
سومرلن جي دوو »ر سنڌي اُداب
غالامِ
يل ۾ در ڊ ني زبان فاأٿح قوم 9 وٺيءَ جي < يت . *٫راي ٻولي مت ۽ عام ماڻهن وٽ سي ٻوليءَ جهڙو درجو ۽ ريو حاصل ڪري .٫ نگ آن ڪ. سٽاني ٣آن آءِ ولي : تهي. چ ان يٍ ي ان جي ۾ وئي دہ ا7
ي؛ ڇاڪاڻ . عام ہانّهؤن جي روا زدرھ هي
ڪن مڪاأرين ۾ نما جي ڪارو ٻار جو ذريعو نيبان تئي هئي. .لي ابن ندبي ہن عرب *ياحن جي بيانن مان ظٺاھر آهي ہ آ منڏي زبان آ, فقط روزمرھ, واري ھہُ ي (۱) پر آِها ان وقت . تلف (ہ الختن ۾ 0 بندي هي ) 1 پئپور جي ڌوٽائيءَ بان اهڙدون نڪريون بايون آهن جن تي داي رس ألمحعلن ۽ ڪي اکر لکيل آهن. ڏِن وڏن شڀرل 5+ وڪ ملتان ول عربي ۽ سننڏڌي, ڳالهايون وينديون ھيون, پر
منصبوره ۽ دڍيل پر ٻئي ڊو ڳوٺن جا رهاڪو
7 جي ا.تععال 4 نهني بتادي ربا
لي الاٺا
57 . َ دا مر ك ڪيم يي ھئا)۽ د: 4 ڪ ري مل پر
ہنذڏي تُي عر بي زبان جون پاڙون پختيون ٿي نن سگهيون, مر ڊ زبان جو رواج ه خم ٿي ويو تن فارسي ربا اچ بين ڌو !يا ا. سنڌي زبان جى واڏ.
.. مم جي خاٴنتمي سان گڏ عر ني
۾ ان جي ڃا
ا ڪي ايچ جن 1 ھا ڍا : 4 # مت ک در قا "ڃو 2 ج> . ٌٍ ي ٿا تم ي
أ اك ۾ زداج -. و در شاو سم ثومر 9 سم
ٻوٺي“؛ ٳ 7-1 9 جي ٻوليءَ تي - ٽي ويندو آهي. ۱«٣ اع ۾
تهذيب 6 (
۽" ار يا
جو اثر =هڄيءَ نن ۽ ڦهلڻ لي ال وارن
اسلا اسلابي تهذيب ۾ ءربي زبان کي قرآني
جيءَ ۾ جاع ڏئي. انهيءَ ڪري ين اج ۔.ٻا َا 9 "
رت جي اخلي خزاني ۾ تس ڳ ِٿ او =ر ني
لي دال 7
زبان 7 ڳي ۽
.ىَ: ٴٍُ ا. گمتگو ۽ ين ي .»رڪ ن +
۾ اچڻ لڳا.
٬
ي 203 ل. مر ڄا , ي ٻوليءَ جاأ نوان ٽوان 1 _-
انهيءَ ڪري عر بي دور و سنڌي ٻوليءَ جو روپ
() اصعلخري: “ااءسالک العمالک,“ اڙدو ترجمو. “هادوستان عرٻون کي ڏ «
جلد ۽ صن صن رٻ ڄا پيم شڪ ۾ ڊڻ ڏسو:
187,199 10118011 111161" 17 .[0ل ,"
.3 ص ۾ پب. بٿاري 427 سي:
ظار 6 ”احسن الڈأ ميم ٿي فهدر:, أڙ
دو ترچيو
17[[[0). 13.1 ,. 7/05 07 71000”
()٣( ان ن ندبم: ”اانورسدتھ5* اڙدو 7 درھمو ۽ حلد دوم ۽ صس سٻ *يا ٿيا
1
5 ٍ
ني دالجي و يو. ا٬ظا سبياست ۽ حدرت له ۽
ہن أ۔الامي علٰن چڪ وي يڪاو مر سنڏي عالم عام جام ڪڪ ۾ آڏڻ لکا. ال 7 قاضي,
غازي, شهيد دجاھن جاهل ڪوؤن, اسالام, ڪرسي ذڪر ون بلڪ مسجد ڪفڻ اہماڻن ڪور با اڪ موت شيطان, حج » نڏس خ٬ واٺي, بلت ويره., اھيءَ طرح »۽ ہنڌي ز بان جح ڪڪ را ئي ام عر بيءَ 7 داحغل ٿي ويا. سثاڙِ (|) بلنج (پلمگ) ص:دل (چندن)» ڪاو ر(ڪٻور), بنيائيه (وا٫ُيا) هندول(ھ :ڊول تت بارحڃه (ٻيڙي)» ته ہمٽ (ڇيٽک) قوطه (ٻَٽ_)» ڪڂ (ڪٽک) وغيره .٣ سنڌي ادب جي واڌ. عرب *ياحن جي بياٽن مان ناهر آهي تہ سنڌ وارا علہ.ادب ۾ هجو سٽ پاڻ هئا. سنذ جا ہاڻهو جوم يتطق رباضيءَ ۾ طلب ۾ ماھرت رکندا هئا. عبامي خليغن جي زماني ۾ س نڌ وارن
کي “ .هي
جوهر ڏيکارڻ جو ڳڍڻو وجه
799507”
ٴ* . »« ٌ َ پِڻ وس ها“
رو
: ہليو. مدندلن عليم جو ذُہ٫وت اهو آهي جو 4اڄج
5 کا . ء ”۾ ڊير جو عر ني رز بال ۽ ڪاه دملاه ". ح
ي ذالي سان ترو ٿو (آ). خاليفي نور جي زماني پر | ب#اع يڻ ۽ هجري) ۾ سا سڪرت جي ڪتاب “سذانت“"جو عربيءَ ۾ ترجمو ٿيو. اھڙايءَ طرح ۽ خليفي هارون الرشيد ٻنهنجي عالاج لاو ٫٫د بان ويد گهرايا جن عربن وٽ ٻڊنجي علمي عطءت جو ڏڌاڪو جايو (پ). سند جي علمي تت جي باري ٻر جاح نٻ پرع: ۾ ۾ ۽ ھم(عم) ۽ ڊعتوبي . . اع (۾)ِ بشاري بةدسي ۾,,4ع (4) ء تاضي صاعد اندلسيءَ .عم (ي) حا بيان دليل طور پش ڪري سگهجن ٿا. جاحظ لکي ٿو: 7#ھند (يئڈذ) جي ماڻهن کي اسہان نجومر (ڃوتش) ۽ حسابن ۾ گهڻو اڳتي ڏو انهن جو هڪ خاص هندي ( سانڏي) خطل آهي, ۽ طب ۾ انهن جو درجو مٿانهون
آهي. انهفن جي طألب حا خٴْص امرار آهن.
”اٻ الھين,“* اردو درجءڪو»؛ حلد اول. ص ۾ پي
سيد سلمان ندوي: “رب و هند ک دعاقات “ صن ٻٻء.
/م07آرو (689)07ۇ( .لو ,/9 17
آ7”م/يمو/و يآ (00ز//* 131 5860116811 .1 ,1-0808168 (2)
.ند 9 يئ( 9 رل رل کر 0977099 1 97769 آر
3 1.
(َ)( حا<ظ: سال بثخرالسودان علي الييضِان,؟* اردو ڌرجمو ؟ *7ھ/ديتان مر بول کي نر مين "٣
حلد اول. دارال هص تين اعظيمِ هي .1ص مي ۾ يا
(۾) يعتوبي: ”تاريخ يڌو بي,* جلد اول, اردو ترجيو جلد اول ايضال ص ويم( .
() ياري بڌدسي: ”اح سن ال قأً=ءِمِ ثئي مدره الاقاليم ۽" اردو ترجمو» صنضصس ۽ ھٻ ۽ مم پڪ
(ي) قاضي صاعد أد!ہي .نات الا اي لد ون صض ڪون
اڄ(
رو اي ۽ ۽ ٣ 4 |عو
۽ سنگين بيمارين جون خاص طور انهن وٽ دوائون آهن. ہورٽيون ٺاهڻ ۽ رنگين تصوہرون ٺاهڻ. جيڪي سو بن ۽ اَنهن جهڙين ٻين چزن ۾ نظر اينديون آهن, هنن جو خاص اُن آھ يُ شطرلج انهن
ي اراد آهي. ه يءَ راند اھ ن ۽ ہدٻر هي ڊىّر ٫ن را لد * جوم جي حساب جا اصلي بوحد اهي ني آھڻ. تلوارون عمد يون ٺاھين ٿا ۽ انهن جي ھالاڏڻ ھا سپ ڪرتب ڇاڻن ٿا. ڙھرجو اثر لاهڻ ۽ درد دور ڪرڻ حا کب ڄاٿن ٿا. ھنن جي ہوسيئي َم ډلٰڄټڀڈد آهي. اٺهون جي هڪ ساڙجو نالو آڪڏ ڪا (داڏي سا ڪذنڪالي= ايڪ سنڌي وينا)
آهي جو ڪد وچ جي هڪ تار کي
يٍ ڇڪي وڄائيندا آهنز جو ستّار جي تارن
ٴ چهالچه. جو ڪيو ڏيندو آهي. انون
ختلف يم جي خطن ۾ شاعريءَ جو ذ٫رو ام آهي ٴَ۾ ہؤريرن جو <عبو 7 آهي. انهن وٽان ٿي ”ڪايله-دبننه* ڪتاب .ان رٽ پهو. صراف َ ڇا نديء# جا ڪارو ٻاري پا نورا ۽ غزاٺا انهن
”کان سواھ بهن جي حوالي ڪدا
0 0 0 0 تت هٽ هد دنت
2 7 ه... بل * )۱( حاحظ: 7”رساله فخرالہودان علي البيشان“ِ اردو ترجمو ۽ هندہان عربول کي
آهن, عخراق چ چيڪي ميراف آهن. تن “يٴي وٽ ڪ زادڪھ 7ي طور سنڏي ٿي ھرندو. يا ڪنهن سنذ کي حھو ڊتٽ هھوندو, ڇاڪاڻ اد ھو <ساب ڪتاب ۾ صراف جي "4- ماري طور ڪارا٫ُتا
آهن. هي ً کان وراو هو ايماندار ظ
وتادار اڙيم پ. ھوندا آھن* ()).
: .. ۾ ډعقو بي (دلات . اک[ لکي
7ھ 111 ي (سنڌي) حڪت 2 بعبيرتٽ وارا آهن. ھر ٿح جي < ڪت ۾ر “ڀئي ماڻهن کان ثائق ۾ برڌر آهن. وش . درمست هوندي آهي. ھن ان ۽ ڪتاب سڏانت ُ آهي. هن
انهن جو
ڪتاب مان ئي تمام علوم ۾ فنون نڪتا آھن, جن تي يونانيون ۾ ايرائين ب«+ٿث ڪمو 9 (ڄ).
ابن نت ھمدائي ”ڪتاب الہلدان" ۾ لکي
اايلڪ سن ھ هند کي .ما
لي هيءَ حعصوصيت شي آهي جو اتي ٤ طرح جون خوشبونيون ۽ «واهرات جهڙا ياقوت ۾ الماس وڂيره ٿيہتي پٹر گي؛ڊا ۽ هاڻي, يور عون غعٿيرن لونگ, “ٽل
َ
8" جن ۽
حلد اول. دارالمصبنفين. اعظ ۾ 9 ."3 (ع ۽ صنصن تت آچ 9ا.
ٰ ۽( د#وني: ”تاريخ بخ يعقوبي"
لد اول اردو ٿرجہو جلد اول ص ۾٣۱.
1
ناريل) دوندو ۽ صندل. سا جو ڪاٺ, ڪارا برڄ ۽ ٻيون ھب شيون پيدا ٿين ٿيونٺ“ ()). بشاري دادبيءَ (ھ,وع) جو بان آهي: سد ھڪ تجارتي ڊراڪ آهي. ھ سول ٻوٽين - مصبري چانوون ڪيان» کجور ۽ ڇوهارن جي
جڙين
ارزانئي آهي. هت عدل ۽ انصاف آھي. ھت سياسہت ۾ داٺائي آهي. کي
تجارتي اعتبار کان ھه هڪ گهڻو
يِ نعي بخش ۽ ال خر آهي. بنصو,* عا باشند| نرميءَ وارا ۾ با٫روت آھن. الام ونن زنده ۽ ترو تازه آهي. هت علم ۽ عاہانن جي ڪثرت آهي 5 جي ماڻهن ۾ ذڪاوت ڏهانٿتن يڪي خيرغيرات جو جذبو آهي" .)٣( قاضشي صاعد اندلسہي (وثاتٿ , ٣ , اع : ٣ ھه) کچ ٿو: “عام ھندہ, ۾ ساب _غيار (بءئي ۽ کان تائين انكن ڳڻڻ جو رواج), جنهن کي ابو جعفر محمد بن وي خوارزديءَ شرح ۾ بسط سان بيان ڪبو آهي. آن کان
ي امان تانين پهُو آهي. حسابن جو هي
عم بلڪل :بر ۽ آسان آهي. هن جي ڏروڪ ہب ڏماهر ع«. بپ آهي. هن مان ب:ذڈ وارن جي نهن طظمع ۽ حس_ ايجاد ۽ قوت اختراع جو ثبوت سلي ٿو,* (م) مٿين بيانن مان ثابت ٿو ٿئي ت. اسلاسي دور ۾ سنڌ ۾ علم۔ادبپ حڪ٤هء ليءَ# ۾ ثلمفي جو عام چرچو هو. سٿڌ ۾ عرني حڪوبت جي شردع ٿيڻ کان ډوِ. علم۔ادب جي ڌرڻيءَ ۾ حاڪن ڊ خاص چاھ ورتو. سنڌ ۾ ڪيترائي ٫ھدٿٹ مصئفن. مرخ ۽ شاعر پيدا ٿيا. هڪ طرف :ڌڏي سل جي عالمن عربي علوم ۾ شهرت <اصل ڪئي 86 ٻئي طرف وري عربي نسل جي سننڏي ماهرن سنڌ ۾ سنڌي ٻوليءَ جي مطالعي ۾ گوھ كنئي. عبدالته ٻن عمر هہاريءَ جي زماني ۾ هڪ سنڌي عرب عالم قرآن پاڪ جو ٫اڌيءَ ۾ ترجمو ڪيو. پهرحال» عربي دور ۾ سرزہين سنڌ هڪ ٳڂٿتي نظاھر <ڪوبت هي هئي. +٫ضبوط مرڪڙ ىا<ّڈ ً7 *“ياسي درڪڙ کي پختو بنايو۽ ۽ ٫قول
ڊاڪ؟ر بلوچ :
2 : 1 مد هبي .. ميمأمه يڪسانگيءَ :ال ج
ي يا ٻولين ۾ بحاورن کي مرڪزيت ڏڍڻ لا ۾
رو صاف ڪيو. ٻوليءَ جي لفظي خزائي
()( ابن ڪچ ھہداني : ”“ڪاب اليادان". اردو درهمو») #“4#ھند سان عرہبون ق نظر ين" ھهلد
اول. ...اڪ صن ٻر
(ڄ) بشاري مةد سي: ”احسن التقاسم في معرفته الاقاليِ؟*
۽ اردو ترجمو ۽ صص ۾ آڄ پٻ ھ ۾ پء
(ٻ) قاضي ٻباغل الدلہي: "“طبتات الام" ۽ ايضا حلد دوم سن يٻ .
) ۱ (
فيبرو ري ٣٣۽ 4 عم
۾ ات ۾ واڌارو ٿيو. لهڃن ۾ او رن ۾ سمرڪزيت پيدا ٿي. سنڏي سلڪي رو بتي ۽ آن جو بنياد مضبوط ٿيو,« ()) مٿئين جا٫ٌز ي بان هيٺيان ئتيجا ڪڍي سگه جن ٿا
(الف) سنڌ جي عام ماڻهن جي رو زمرھ. جي ٻولي سنڏي هئي.
(ب) ءربي دفتري ۽ مذهبي زبان هئي, پر عرب ڌوڙي سنڌي واپاري عربي ۾ سنڌي ٻوليون اڳالهائيندا هئا.
(ب) سنڌي ٻولي لکي ۽ پڑڙهي ويندي هئي. هن ڏس ۾ ابن نديم جي را (۽) جي پُرائي ڀنيور مان لڏل ذڪربين تي ارڌ نا گري ھ لوهاڻڪي خط ۾ لکيل اکر ڪن ٿا (م). لُڪر بن تي لکيل لفظن بان انهن جي ندوي بناوت جي خبر وي ٿي.
(ڀِ) قرآن پاڪ جو پهريون ترجمو سنڌي زبان ۾ ڪيو ويو.
(ت) عربي دور ۾ سنڌي زبان ۾ ايڏي ت, وسعت هئي جو اها تجارت ۾ واپار کان سواھ علم۔ادب جو بر ذريعو هئي. عرپ عالم | جي اهميت کان متاثر ٿياِ ۾ ان ۾ ڪمال حاصل
ڪيائون. (ٿك) سنڏي ٻوليءَ جي لكت ۽ ہن علمن
جي باري ۾ ابن ندڍم » الپروئيءَ ۽ ٻءن عرب عالءمن 7حفيوق ڪُ
ي“ . سنڌي ادب جو ڊنياد ۾ ادبى سس جشماه .1
(الف) سياسي ۾ وڪزډتء ھن کان 7 لکت راءِ )او( ۽ مٿينءَ دعوا کي ڊؤرگ بن شهريار
ساڍا ٻارهن مر مال اڳ اخ سنڏي ٻوليءَ ج
جو دليل وڌيڪ وزندار ٿو ڪري, جنهن ۾ هن ڄاڻايو آهي سومرن جي حڪوبت شروع (۽ ۾ , (ع( ٿيڻ کان اٽآڪل . صديون اڳ ڊسئي ٣ /,/ع ۾ عبدالله بن عمر هباريءَ جي زماني ۾ سنڌي نظم لکڻ جو رواج هو (پ). سومرن ڪل ٽي 4 سال حڪوبت ڪئي. اي بلمائن جي هيءَ پهر ڊن وطني حڪ وهمٹت هئي. جيتوڻيڪ سودرن جي دور ۾ غررين ۽ غلام گهراڻي وارن سئل جي ڪن حصن تي قہ٫ط٫و ڪٴو هو پر تنهن هوندي ڏ ڌڻ ڏ کڻ۔او پر 7
اور سٽدھ ۾ ڪچ جي ڪن حصن تي صسومرا
(۽) ڊاڪٽرلبي بخش غخان بلوچ:”سنڌي ٻوليءَ جي مختصر تاريخ" حيدرآباد ۽4 ۽ وع. ص ۽ ۽.
6 حوالو پر ڍون.
0 وچ
(م) ابن نديم: ”الفهرست“ حوالو ٫ٿي ڏٺو ويو آهي. ص ٻ اس . 18 019 5801181 15008016 ,13 (5) (ٻ) بزرگ بن شهريار:ِ حوالو مٿي ڏنو ويو آهي. صص ۽ ره ۱4.
(3و, )
سردار اش ھئا. ڊاڪد<ر بلوچ صاحب لکي ٿو
وء * 9 9 ڏ ڌڻ۔او۽ر نل پ سل ڪڇ > در<د
ي سومرن جي ڪوبت جي خاص ار ۽ طاقت جو مرڪز بئي, ۽ انهيءَ دمرڪزڙي اڊراضيءَ ۾ سندڏي ٻولي پکڙي. سويرن جي اوائلي دور ۾ سوبرن جي طاقت جو رخ ڪڇ, ڪالياواڙ ۽ گجرات وارين سرحدنْ طرف رهيو ۽ انهيءَ ڪري ڪڇ طرف سودرن, سمن ۽ ٻين سنڌي قوہن حون :يون قاذم ڏيوٺل ۾ ڪتټيڄ پر سنڌي ٻولي پکڙي." ()) مقامي حڪمہ ران جي ضبوط مرڪز يپ مقامي ماڻهن جو ڌيان بين بہثلن طرف وڎيو. امن امان ۾ سک سالاتيءَ جي ڪري محلن) معرڪن ۽ ڪچهرڊن جو رواج پيو. مقامي را رونک آ شعر شاعريءَ جو شوق وڏيو. اھڙين ڪچھ. دڊن جا سرواڻ سالڪ ۾ سگهڙ هئا. اهي خاص ڪري ڀَٽ, ڀان ۽ چارڻ ئي هئا. هن ڏس ۾ ڊاڪٽر بلوچ صاحب جو رايو آهي: ”هن نڄ سنڌي باحول و ماڻهن جو توجه, اندروئي مسلن ۽ معابلن طرف وڏيو. ملڪي آزاديءَ مببان ماڻهن جا ذھن ”کلياء ۾ حاڪمن ۽ سردارن جي ڪچهرين
ذريعي ٬قامي قنصن. ڪهاڻين, عشةي
داہتانن ۽ ٳين خاص وافئعن جي هٽ پجار شروع ٿي. يل جي عاو مقبول ڪنُه٫َن قصن ھ هي داي تاٽن جي عہوان تي غور ڪرڻ سان معلور ٿيندو ى انهن مال گهڻن 5 بنيادي ٿڏو سوبرن جي دو ر واريءَ *رزمين ۾ لڳل
نظر ايندو,؟* ( ڄ)
- .
قا ءَ »يي بيال (ىٻ) رين بوابيءَ جو أڻو بٿي بيان ڪيو ويو آهي 9 عربي دور ۾و عربي زبان سٽھ ۽ بي ۽ «+رڪاري زبان ھوندي ٻ عامر ماڻهن جي ٻولي بنجي ڪام سگهي) عا ماڻون جي زبان سنڌي هي الہتثٽ ڪجھ۾. وقت لاو دبيل دا عبوره ۾ يلان ۾ سي سان گڏ عربني زٻان اد | ۾ وع) ۽ بشاريءَ (,وع) جي بيانن مان ظاهر آهي. ٻشاري لکي ٿو آ., “يلتان ۾ اڪثر ماڻهو عرب آهن. ھڻٽ فارسمي زٻان .”هي وڃي ٿي* (), يط أايترو؛ پر پت بالڪص سنڏي رهندي)» فارسي ۽ عربي زبانن جو ڄاڻو هو. هن کي هو. هو نڌيءَ (هندي) ب٫ان فاسي ۽ عربي 7
ظاهر آهي تہ سنڌ هو فازسيءَ جي سکيا آ ڳاٽي
() ڊاڪٽر بي خش خان بلوچ: ”سا نڌي ٻوليءَ جي بختصر تاريخ *. ص مھ .
(٣ ايضأً: صضص پڻ.
*َّ٬ 0 »هه ٤ . چت ٌ٬ (م) بهاريء .ان ات قأ*ييم ٿي معرفَ, حوالو +"ي دنل صص رٻٻ ۾ پر
(ي) ابن اصيبہ.: اردو ڌرجمو جلد اول ص )ين .
آر.ڄ )ا
كہ رو ري ٣ ب 4 عم
آهي. وير ھہاري خاندان جي خود.ختاريءَ سب 5 جو ددشق ۽ عراق سان ناتو ڪٽجي ويو (۱) انهيءَ ڪري عربيءَ جي اثر جون پاڙون ٬ڻ لڳيون.
سورن جي ابتداڻي دور (,رع) کان وٺي ت, سنڌ وارو غخطو باتان ۾ اچ جي بانھعتٹ هو (پ). اهڙيءَ طرح» آتر سنڌ واري سرڙيين داتان جي <ڪوب٫ت جي ٫عءرفت دھهليءَ جي باذيهت ھئي. دهليءَ جي <ڪو٫ت جي .رڪ اري زٻان فارسي هئي. انهيءَ ان ظاهر آهي 0 نل ۾ عرنيءَ جي بدران فارسي زبان »مرڪاري زبان جي حبثيت ورني ھوندي ۽ دهليءَ ان بلہان واري نواب سان لپ ڙهم فارسيءَ . ٿي هوندي. بلڪل ساڳيءَ طرح, ناصرالدين ٿباچ ۽ خوارزم شاھ جي تبضي وقت ٺٽي واري غطي ۾ سرڪاري زبان فارسي تي رهي هوندي.
مڻئين ٻ<«ڻ مان نيچو هي ٿو ذڪر ي 7 سومرن ٍ دور جي شروعءات کان وٺي سن ۾ فارسي زبان جو دخل شروع ٿي چڪو هو پر عام ماڻهن فارسيءَ کي ب ايتري اهميت ڪاد ڏئي ري سنڌي زبان 7-1 جيُن عربي دور
۾ ٿيو هو. انهيءَ جو خاض ث٬بوت مذھبي شاعري آهي. بقامي حڪمرانن جي مادري زبان سنڌي هئڻ ڪري هن دور ۾ سندي ٻوليءَ کي وڌڻ ۽ ويجهڻ جو وڌيڪ وجھ ليو ايتريقدو جو ابن بطوطٰ +٣ ٬( ع) لکي ٿو تہ
”لاهري بندر ۾ ڪيتر ين ئي ديواون تي
سنڌي (هندي) خط ۾ ڪتتا لکيل
هئا. رآ) (ٻ) ادبي ٺذخيوو (سنڌي ادب جا سپ چشما). سومرن جو دور سنڌي ادب لا ۾ بنيادي دور هو. هي ٿي دور هو جنهن تي سنڏي ادب جي پيڙھ. ٻڌ آهي 6 #يتولڪ هن ڻاڻ اڳ نڌ نظم ۽ نثر جي دوجود گيءَ ها ثبوت بلن ٿا پر هي دور سنڏي ادب لاو رومانوي دور هو هن دور جي ھر خصوصيت, هر ٫وصوع تت . ”کان وھ جي ايندڙ هر دور ۾ بنيادي حيثيت رکن ٿا. ليلا جو غعصوصي ڪردار اينداڙ دور جي اديبن لا نغليقي ادب جو ڪارڻ بڻيو. اهڙيءَ طرحل ڪونرقَ جي ڪردار ۽ ان سان واپييٽ مدوضوع جي وسيلي پو۾ جي شاعءرن ۾ اديبن پنهنجي نيل جي پالاوٽ ڪي .
(ڄ) لذر ندوي: اص * ۽ ۽. ۽ پڻ
.9 ) ,) '(,1م//97, 7 50777 لاو :1368 008166011 111٣78
(آ) ابن بطوط.: ”رحا, ابن بطوط,* اردق ترچمو جلد ۽ صن مر ڄ. رم خواھہ شالاهر علي الاٺا: ”سنڌڏي نر جي تاريخ ٣ اد .اٿ پء ڪنل حيد رآباد ٻ ۽ ۱څ۽
صنصن )آ٣آايآ.
ٳاو۱۽ڄ)
هن دور ۾ :. فقط سونهن ۾ سوهيا هي ڪري سنڌ ون عو رتون شهرت واريون هيون پر عقل ۾ مج ھ. ۾ بوبيل. سوبل ۾ ناتر وٽ ڪ ۾ را تئي وير وزڍير ۾ اڪابر آيا ۽ بات ٿي ويا. مارئي اڄ تمثيل طور پيش ڪئي ويندي آهي. ھر طبقي ۽ هر نظرئي جي ادبين ۾ شاعرن
مارئيءَ کي ساراهيو آهي, ؛ سندسن ڪردار کي
کجي
نمائندو ڪري پش ڪو آهي. مارئي اڄ ٬ 8
جي نياڻين درجہالئي ڪري تي. اهديءَ طرح يا *ي ي با کي بٻ ر همتٿن دردانگي, الال ٰ برد باريءَ حھو حہڪو
يتا نيه ل شي لاثاني آهي.
پش ڪ٬و آهي , سو لاثاني ع
هن دور ۾ ساڻِيھ. تان سر صدڻو ڪرڻ ٫ أقط مردن جو رڪ هو بلڪ عورتن . حب الوطنيءَ جا عظيم بثال قائمي ڪيا آهن. ٻاگهل (دودي جي ڀيڻ) وطن گھوريندي ذري ماتر ڪان هٻڪي. اھڙيءَ
تان پنهنجو مر
طرح, ھن دور جي حڪمران سود رڊن_۔ ھيو ٻاڻيءَ ۽ تاري# ۾ هنم ڍأاْڻ رھندا,
جا ڪارناباأ ٻم مال جي تاريخ بهرحال» سور جي دور هي ہّْينءَ روت ام ڪري ٿو:ِ (الف) عشةي. داستان (ب) ۔
جي ! داي بي ذغيري کي
شاعري. (ڀ) رزهہ,. قصل (ت) بدحم. تصا ۽
.) ڊاڪٽر بلوچ: آيععي7])(7),ۇ لور )/(/9. *6(// لم 944/070 ري " .1 194
نر 097
24
1927,
|( آڄ ٣ (
(ٿ) ڇ. سٿد آگجرات ۾ زا تان جا پراڻا ناتا () ثابت ڪن 6 دم گچرات جٍ راڪستان وانگر نل
۾ شاعريءَ جو رواج آ ڳاڏو آهي. اها ير ُه
يٍ نڻي سگهي تم راءِ گهراڻي ۾ ٻرھمڻ گهراڻي جي دور ۾ وراچڊاپيرنش جي ڏا كين لهجي (سنڌي) شاعريءَ جا نم ونا ڪھڙا هڻا.
م
غازي پمحمقھل نن قأمہ
جي هن ڏس |و راس تان ۾ گڃجراثٿ جي ڪب دانن
ڇاڪاڻ 7
ي ڦولڻ جي رو رٿ آهي, _
ين ًح وئت ڪي ٿرا تي ره سام سندي ھر وارين
-- حڪ ون ڏانهن پا ڻ لا ۾ لڏي ويا (ٻ). اد ٻلاڻ وت انهن بان ڪڪ ي »زرگ علمي ۾ ادبي اھهڄاڻ پاڻ سان کڻي 2 هوندا
يا ہن ۽ سانډڍيل سڃحڃن آتي وڃي لك ھوندا ٿو ليا:ياتٿ ھا ٻاهر انهيءَ راھ ها آهن 2
”نا گر اپيرٽهن ٽح دور ۾ علم۔ادب جو ذريعو هئي, ۽ جا گجراٿ راچستان ۽ آن جي او ہ. طرف واري خطي تي !اد ني لحاظ کاڻن ڇائيل ھُ در ٣٣ ڏ ؟ڻ. ڏ کڻ۔اوڀر ۽ اوپر سنڌ جا َ. ۽ راحبہتان جي اولھ. واريءَ سرحد سان ناتا هئڻ
هپ )۽ ان وقوت جا سگهڙ ج سياڻا ٻنهي سلحڪن ۽ ايندا ويندا رهندا هئا. پروفيسر جه مل جو
رابو آهي آ
”هارڻ, ٽک اڄ ڪو وعيره اپڀرنلق
”سنڌي ٻوليءَ جي مڂتصبار تاريخ" » صن عاراڻ. 4٤)7780م/07و_ 116( ,011116016 811 "["28477/ 0 ۽ ڏ.
.1 2111 رن نا
۽ ”)لو رم "17161 مك 7/08 )1٣1675011: (3)
4ہرواري, ۽4 اح
*جي زاني ذان 6 ”ڄ #رصي تانين
ين ماروان ڪڇ ڪالياواڙ وره جا
ساڳيا ئي هئا." (۱)
هن ڏس ۾ پروفيسر جه مل جو رايو ڌيان
ڇڪائي ٿو , ”اپيرنشق مان جدا حدا ويس پاشائون جهڙوڪ سنڌڏي, راِستائي گجراتي. ھندي وير ڇڄي ڌار ٿيون. اها ٿي پر ٻوھ !ہ گهٽٹ ۽ گهٽ 2 مآ٫ديون ڀاشا ۾ گهڻو يرو ڪ وم آڊو. حڪ وه ٻوليءَ ۽ براڊر گهڻو ڦيرو آيو ؛ پر انهيءَ جو لوڪ پاشا تي اثر خير ڪو پيو. ڪن سناڏي عالهن ءربيءَ ۽ فارسيءَ , ادبي يهارت حاصل ڪئي. پر عام غاق جي ٻولي مسنديٍ ٻولي ني هلندي آڻي. جا ان وکت جي اولھ. راج تانيءَ کان گهڻي ع!«<دي ڪڪ ا۱ هئي. ڪي مد ون پو ٳ. هالوڪيءَ ت:ڈ جي ڪج۾. حصي
جو را جس تال سان *ہا“ي نٴڌو ۽ سہو ريء سم ہيڪجنحم-ت---ڌ تت تت در
تاذ جو راحسيتان سان گتي ناتو ھلندو
آدو. .ري ليا ”ڌان اهو زىائو ٬چارلي
لوڪ گيت جو زبانو سڏجي ٿو.9 (آڻ)
آن وقت ڪا شاعر ۽ سگهڙ راحااْن ۽ سنردارن
جا درٻاري هئا. دنه:ڈشڪري ان وقث جي شاعريءَ
۾ رجز ۽ ساراھ يا وا کاڻ جي ح هڪ وڌاڊڪو نظر اچي ٿي (ح).
انهيءَ کان سوايق هن دور جي شاعريءَ ھو
اهم جزو ذھبيات هو جنهن هو ماج جي
هر شعبي تي تسلط هو. ٻڌڏ ڌرم ۾ جين ڌرم جي
پرچارين عوامي زبان کي پنهنجي تبليڻغ جو ذريعو
بنايو هو الهيءَ ڪري بڏ *»ي يي واُن توڙي
عوامم جو فڪر ۽ ادبي ذخيرو انهن بقامي زبانن
جي صورت واڻ لڳو (مص). ”ھئتدي ادب جي
تاريخ * جي مصتئف جي راِ موعغعب, ”اپمرنض
شاعريءَ جا لن ونا (گاڻائون) سان صبدي عيسويءَ
”کان مان ٿا" (۾). نڌ ۾ ان وقت برھمڻ گهراڻي
حڪومت ھئي.
مٹي بيانڇ ڪيو ويو آهي د سننڌي شاعر يءَ
جي
جا اوائٌلي اهچاڻ پهر ڊن پهر ين عبدالته بن عڪر ۾ہاريءَ جي راڄ وقت آ/مع پر مان ٿا۽ پر ]ن
. " .“ أ َ 0 ٻ رو ہر جه مل : ”ولا يارول هندستان ساھڻ, ما لا بي 90 اح صن #ايا,
(آ) ايضا.
(ٻ٣) ڊاڪدر مھهد <ن ۽ ”“ھئدي ادب ک تاريخ" ائچهن ڌرئيء اردو (هند)ل عليگڑھين
۾ ۾ 4 ج) “ټ *ا۱. (ع) ايضا. (۾) ايضِاً: ص ص +, ۽ /۱.
(ٻڄ)
سگهيو آهي. سوبرن جي ءڪومت جي بلاڪل بنڍ واري دور ۾ پير نو رالدين (».رع) ۾ ہمشهور ويا ڪرڻي هي چندر( ۱ ۱پ ۽ اع« سنڌي شاعريءَ جي نقاب ڪشٿائي ڪئي آهي. پير نووالد ين جو ڪلام (گنان) اول تہ صدري علم جي حيثيت رکندو هوندو ۾ پوھ ڪن بزرگن سندس گڻان ياد ڪبا هوندا ۽ پوھ آن کي لكت جي صورت پر آندو ويو. هي چندر پنهنجيءَ شهور تصنيف ”“سڌ هيمچندر, ۾ شاهريءَ جا ڪي نموٺا (هن جي راه موجب 'بڀراش جي شاعريءَ جا نموٺا) گڏ ڪيا آهن, جن کي هن گاٿائونً سڏيو آهي (و). انهن ب٫ان هڪ کاڻا (ڳاھ) جي ٻوليءَ ٴ لسائي جائزي مان بللڪل واضح ٿو ٿئي تہ آن. ۾ - آندل ٻولي سئڌذ جي او پر ۾ ڏ کڻ اور واري لهجي جهڙي آهي, جنهن تي ناگر ۾ پنگل لهجن جو گهڻو اثر رهيو آهي (م). ]ن گاڻا ۾ ڪم آندل لفظ ۔ہمولي صوتي تبديلين کان پوو اڄ ب ڏاڻ, ڏ ڌڻ-اوير اور سنڌ (ثر ۽ پارڪر) ۾ ساڳئي نموني آچارجن ٿا. زير بث گاڻا ہثال طور بش ڪجي ٿي:
لا هثا ھ. ماريال يڻ! سَهارا ڪ نت
لڃجينج تہ ويسي آھو, جئي ڀڳا گهر انت , (م)
ھن آباھ [7 پر دنن ٤ رح ڊ2 واءِ ڪمن لفظ جي باتي ڪوب اهنڙو افظ ڪونهي جو سنڌ وارا =-.جهي د. سگه ند ھه>ن. ا*ڙيءَ طرح» پوٽينءَ معہرخع ,7 لڃيئج = لڄ ني ۽ ويسُمي جھ ويڻ سي, جئي = جي وغيره ۾ تبديلي نظر ان جه مل لکي ٿو
“بارڪ ڊي. + وڪي خغامبہون سن جي خاصہتون اولھ. راحسہتان واريءَ
سي اپرٽش ۾ ٳ. آهن جنه ڻڪري اھو غاطريءَ سان چئي سگهء*ي ٿو 7 اولھ راجستان توڙي سنڌ ۾ سا ڳي وراچهڊ اپڀرنش چالو هئي." (م) كنائن ۾ گاڻائن کان سوا سد ۾ قدييم زماني کان ناچ, راڳ ۽ ساز وڄائڻ جو رواج هو(ھ). برهہهڻ گهراڻي جي شڪست وقت سہمن قبيلن ۾ دهان, شرناين ناڄ ۽ راڳ جو رواج
هو (ڄ). لچڻ سان گڏ لوڪ گيت جا ڪي ٻول
)(( ڊاڪ5در بحخمل <ہن حوالو تّي ڏنو ويو آهي, ص «#ر. (م) خواج. غلام علي الانا: ٫ڌالو, ”سنڌي زبان جا لهجا ۽ انهن جو اڀِياسي" “ادبي اوسر ۽
صٴص + 4 را ام 1۾
(م) حوالو پهريون, ديو ناگري متن, ص ۱.
(ص) جھمٽمل ڀاوناڻي: ”ڍولابا رو هندستان ساهڻ, بالا بهبئي؛ + ۾ 4چ۱ع) صص ڄايا.
(۾) ادريس صديقي. رٻ( ”مچتٿايو“» عم ڻ 9 اح ۽ ص يس ٻٻ,
“7975 8
اس ( ۽ )
فيبروري, ۽ اه عم
ُ ٴ ٴ.« آَهارڻ جا ثبوت ان ٿا جن جو رواج
زماني کان ڏو پانئئجي. لي ڪن ِرھ< ه جي زوال تائين انهن لوڪ گيتن جي صورت ۽ سٽا ڪهڙي ھئي ۽ ساو بيان ڪرڻ يا ڪو مثال ڏيئي ظني طور دعوا ڪرڻ . هي 03 .ٽي صديون عييويءَ ذان وه جو ٿي سگهي ٿو ثقط خوشفهحمي آهي. ات سودرن جي زماني جي آخري دور ۾ ڇيل نآ درکان جي يچن جو دسٽياب ٿيڻ ھن ڏس ۽ وڏو ہ وٿ آهي. (الف) عشمہ داستان. مٿي امان سودرن جي دور واري ادبي ذخيري کي ڇهن ہن ۽ ورهايو آهي. الهن ان پهريون ام آهي ء3 داناقا|). هن ”کان اڳ ڊا ڪر ډلوچ صاحب جي
<والي سان بيِان ڪيو ويو آهي ڏ. سومرن جي دور ۾ *بلڪي آزاديءَ مہالي ماڻهن جا ذهن ”ليا ۾ حاڪن ۾ سردارن جي ڪچهر ڊن ذريءي مقامي قصن. ڪهاٿڻين ع٬ٌّي دأستانن ۾ ٻين خاص واٿءن جي پهت پچار شروع ٿي."
انهن )6 ہ.ہئي۔ :۾ ول ۽ يف الهلوڪ, مورڙو دير بجر سورٺ ۾ راھ ڏيا عمر باروئي يلا يمور ۾ سهڻي۔يهار خاص اھم آهن.
۱ مس گي ٽو (,): هي سرن جي دور
جو اوائُلي اج آهوي. نهن جو بنياد مٿذد 7
1 .دا يڏو ڇڃ«يمال) تت ور 7 ۾
ح ڳ دالان در يي واٻار واري باحول تي ٻڌل آهي. اهو واپار لس لي ڪيچ مڪرانل ڪربان ٴ ]ه-واز کان ويندي عراق سان جاري ھو, انهيءَ ڪري چئي سگهجي ٿو ٴٌ اهو #قصہبو عربن جي ددر جي بلڪل ار يا وڪ چم پوة5 جو آهي. ۽مور ونان دريا پڻ الهيءَ ان دور ۾ وهندڙ ھو.
َ. سيف أل مهو ميڪ 76 ھن قتہجي 7 ارو 3
وران دريا جي رڂ بدلا ڏڻ حو ذڪر آهي. جهن
سان ادِرندي ناري جي اي وهڪري جو تارنخي للاڳاٻو آهي. سيف الملوڪ جو اڙڪ ۾ يف الم لوڪ جو وھ ڪل ہڻ (بہددن ٽعاڌو) کان چأر پاچ ڪو, اوڀر۔ڏ ڌڻ طرف اڀرندي ناري جي قديم ڍوري جي الهندي ڪناري لک /رجود آهي ۾ غالبا سيف الماوڪ سوداگر جي ٻيڙيڻ جو ساك انهيءَ ڍڊوري ذريعي پڻ لنگهيو. سيف الہ لوڪ جي دعا گهرڻ تي اروڙ وٽان دريا جو رخ ڦريو ۽ س:ندس گهرواريءَ جي اڄ ۾ عب٫+ت »لا٫يت رهي (ٻ). دريا جي اٺهيءَ اوانلي ٴ٬َ بداڻ وارو واتءو سو/ہرن جي حڪو٫ت جي شروعات واري دور۾ر ڏيو ٿو ڀانئجي, جو ھان وه ڪوٽ ڇڏي اچي ڊ؛راڻ ڦاٽ جي دوآبي وارا پَہٽ وساياه جتي
ڏو ري ۽ رو پاھ. سندڻ طاقت جا مرڪڙ ٻڻيا
ر,( ڊاڪر بلوج : “اسندي ٻوليءَ جي ختصبر تاريخ *ل ص ص با چرم .
رٻ( ايضا. ص آڻ.
(پ) ايسياِ ص رم .
( ۾۽)
)م. ووڙو ير بر (ر): هي فصو پڻ سوبرن
جي اوائلي دور جو آغي, ڇاڪاڻ 5 هن قتصي حجو مرڪڙ سوآہءاڻيءَ ۽ ڪ 7 چيءَ وارو سا و:ڊي ڪنارو آهي, جو س نڌ ۽ عرا واريءَ شاهراھ, تي واتم آھي. ازان سواهِ, سور مورڙئي. ڇو تعلق دلو راھ جي درٻار مان ڄاڻايل آهي, جهن جي «ڪ وبدت فان. چين زوال ٴٍ سومرن جي عروج جي دربياني عرصي پر هئي.
آِ. سورٺ ۽ راھ ڏياچ: هي قصو پڻ سوبرن
جي ڏينهن جو اهي ( ۽). 6 ا ڏاڙ.. سوب آھ ا1 ہ+ودري سردار ھمير داهن نه 2 اب يُ وادو س٫لٴس سالو ھو . ۽ وزڊير رم
ُ “- 8 یُ عمر۔»ارني : هي قصو )۽ ڄ٬ُن عمہر جي
نالي ماڻ لاهر آهي. سويرن جي دور جو آهي. آ. ليالان۔ يسر :۽ هن قصي جو سوريو ھہير
دا .ڙو ھو ۽ ھهيٺ ہنوور طرف سندس حڪ وبدمت ھئي. . سهڻي۔نيهار: سنڌ جي قديم روايت
دوج پا يي ؼٍ ميهار حون درون شهدادپور ۾ ٺل درباءَ جي ڪنڌيءَ# تي آهن. جنهن کي
”هڻيءَ جو ڍورو9 ۾؛جي ٿو اهو ڍورو سوبرن جي اوائلي دو ر بعد ؛لوهاڻي دريا“ُ جي نالي سان بشهور ٿيو (م). ڊاڪٽر بلوچ صاحب لکي ٿو: ”خود نس هڻي_يها ر جي آءي جي پتجاب واريءَ روايت ۾ .يهار ك, ترڪستان جو واپاري ڪري ڄاڻايو ويو آهي. ترڪ تان طرفان واپارين ۾ شهزادن هي ھند .ان ۾ آيد پڻ مود غزنويءَ رپنجڊن صديءَ جي 4روعات) جي فتوحات بعد ٿي سس ۽ اهو دور سنڌ ۾ سوبيرن جي حڪوبت جو دور هو؟ (ع).
(ب) نهيو مشقي داستان.
5 جي انهن انُن ميهور ڪالاسيڪي تصن کان وا ڪن ٻين قصن ڪهاڻين ۾ داستانن جو بنياد پڻ, ٫تامي روايتن مطابق عربن جي حڪ وت جي زوال ۽ سومرن جي ابتدا ۽ عروج واري عرصي ُ٫ ثابت ٿئي ٿو( ۾). اهڙا نيم عشقي داستان هي آهن: بل بحمود ۽ مهرنگار, ڏمڻ سوٺارو خدا دوست ۾ مود حُزئوي. هرھڪ قصي بابت ڪج ۾, بعلوبات هيل ڏڃي ٿي.
۱. صل مود ۽ يه رنگار (ٻ)ء هن تصي جو تعاق شاھ. ٫ڪائي (ءرف جيئي شاھ) سان آهي: جو پئجين يا ڇهين صديءَ هجريءَ ۾ يرون ڪوٽ (حيد رآباد) ۾ وارد ٿيو (ي).
)( ڊاڪر بلوچ: 7 :ڏي ٻوليءَ جي هر تاريخ“ ص .نٻ ڻ.
٣ . ايض]. (س) ايضا.
(ٻ) ايضا:ِ ص ,»4
(ي) ايثا: #بہشهور سنڌي صا" سنڌي ادبي بورڊ.
(اڊ ۽ )
يہٻروري ۽ 4٣ اڄ
۽. ڏسڻ سوٺارو: هن تصي کي سڀ ”کاڻ اول سنڌ جي هنريند تصي خوانن ڳاهن ذريعءي ڳايو (,). ھن تصي جو تعلق پڻ دلوراءُ جي درٻار سان آهي. پٻ خدا دوبہت ۾ حمود زئنوي: هي قصو
پاجين صدي هجريءَ جي شردوع جو آهي. ان وقت سلطان دحمود غزنويءَ :ڌ جي سرحدن ۾ قدم َو
دٿين قصن ۽ داستانن سان +تعاق باهن جي مطالعي کان پوِ مومرن ي دور واريءَ شاءريءَ جي ذخيري کي هيٺئين ٽن آن ۾ ورهائي سگهجي ٿو: (الف؟ ذهبي (تيليفي) ۽ صوفياڻي شاعري ٽي گنان ۽ (ٻ)ارزههہ ڳاهون, ساراھ, ۾ سِئن واريون ڳاهون؛ ۽ (ٻ) لوڪ گيت (اڳيچ ۾ ڳيا.) (الف) مذهبي شام وي رگماڻ). مڻي بيان ڪيو ويو ہ |پيرنش يي شاعريءَ جا موشوم مذهبي تعليم ۽ رجز رهيا آهن. محمد بن قأ*يم جي فٿح کان و ٺي عہاسي خليفن جي آخغري زماني تائين, اين تو معاوم ٿئي 7. بدھبي عم جو ذريعو عربي زبان هئي۽ الہيت هباري خاندان حڪ وت جي آخغري دور ۾ آسلابي عقيدن
جي کي بذهبي تبليڻ لاه سنڌي ٻوليءَ وم نظوم ڪيو ويو.
اِهو س“ويرن جو زبانو ئي هو جهن پر أسالاير
جي حدا جدا ڏرآن جا داعي “مي ڪڪ ۾ ري وبا ۽۾ ٻڏ ڌرمر دوڙي جہن رم جي پرچارڊډن وانگر نوه سہاءن کي سندن دقامي زباٺن ۾ُ اسالاھو
جا اصول هج ھا ڏڻ لڳا. ھهڪ طرف ماعيلي
فڪر جا داي ھ۾ لغم ٻنھنجيءَ دعوت ۾ صروف ها ت, ٻڻي طرف قادري طريقي جا بزرگ ۽ غوئي درو ډش سنڌ جي ڪئنڊ ڪڙڇ ۾ پهچي چڪا هئا. جي٬ن 7, وقتث عا حأ ڪيم ودرا ا.۔ہاعيلي هئا۽ انهيءَ ڪري هن دور ۾و ا۔ اء لي دءوت کي س نڌ ۾ سرڪاري توڙي ير سہرڪاري طور وڌريڪ وجھ. دليو. لان ۾ وره مان اسماء,1ن جي زور ُٽڻ ڪري القاهره (صر) مان فاطعي خلفي ٴء ا۔ماعيلي ءقيدي جي رهين آمام الاڪ بامراله نڌ ۾ ور جي سردارابن سومر راڄپال کي شيخ ْ جو خطاب ڏيئي سنڌ جي اس ہاءياين جو سردار +ڌرر ڪيو (ڄ). انهيءَ ڪري مالتان ۽ بنتص وره دان ٻو ڏ ڌڏڻ 3 اہءاعيلي ثمليغم جو مرڪ ز بڻجي ويئي. ۽ هڪ ٻئي پٺيان داعي سد ۾ اڇڻ لڳاء
۱۾. راع (ععص هجريءَ) ۾ سوبرن سنڌ جي سرداريءَ جون وا رون سناليون. آن کان ارڙهن سال ڊو 4 # . اح (ڄ۽ٻم هجريءَ) پر امام الحاڪم جي فرزند, فاطمي خليفي آسما عہلي 5 ارڙهين امام سيدنا مستنصر بانته جي فرمان سان, سيد نو رالدڊن داعيءَ جي حبتٌيت ۾ سان ۽ آيو. ھن پاڻ کي ديد ساداتً ۾ استگر نو و (َسّت= سچو + گُر== مرش يعئي سچو ,رشد) جي نالي سان سڏايو ٣ ).
(|) ڊاڪٽر بلوڄ: “ ڳاهن سان ڳالهيون" سنڌي ادبي بو رڊ.
())( ظر ندوي: ص ام پڳه
(مٻ) علي ب٫حمد ڇٽارا: ”نور“ »بين اردو. ص ٣ ٻ.
( بپ ۽ )
اسماعيلي ہباهُن نون يي ئي أ يا اور مقامي ٻولين ۱۽( ئي اسالاسي حقٴ!.أً 6 پر
07 اُوو (سيد ورا لدين) ڏوه تم اس اءيلين کي
آاسلابي شرڍہ تن عا ٫ہلڻ وبدذانت ۽ تصوف
جا اصول ھڪ نين طر٫تي ۾ نئين ڍنگ سان اٺهي 3 طر د بڻي کي
يه ٌ ف (يعتي “چجي واٿٽ. صراط أ له مق 2
ها ڀأء ٍ
پاڻ "ىًنٺ پٿٿ
فه * تا
ير )۱). اھڙيءَ طرح أ.الام >< جي #ڊليڻ اع ي: ۾ أسماغعہ ٫لي مبلغن آئين واٽ اختيار ڪئٿي. ڊہر 3 الام ھا اصول »ر ۾ ډ٫ناوم ڪري پنهنجن دربدن کي ڏنا ڌ, جيئٌن هو انهن ن کي آ. أئي۾ يءَ سان ياد ڪري سگهن. . يمان .0 هيءَ درا ڪري سگهجي ٿي ت. پير نو رالدين جو ڪلام اڄ کان الو ڃو آهي يتر نو رتا موا هن سلسلي جي ٫باغن ۾ سورن جي دور جي آ ٻاڏڻ ني شاعرن. بو»: هير مين نيزواري ملتائي(۾+بابعس4 اع اڻ يڻ پا هم )۽ ۽ ٻير صدرالدين (, ۽ اع ۽ . ع41 اهر 4ه) نوي ہن ا..ہاعيلي دا٤ن جو ڪالايمو
#..۱.
ٌ«* هت و نا - َ .ك ملي ڌو ِن کي ذ ال هد جي دوء. ھن
5 جي ڪالامر ۽ اه ٴٍ ]ِن جي رسول تي
1159 ,158111 011 خٴ
”آي٬)٤)[//1م/ رلو 7/60(/پ٤مائو تيم ”رک لو 0777( آڃر؟
ايمان رڌ دڏڻ » “اي خ دل سان ڪليو پڙ ھڻ؛ نب ڪ وڙ کي درعهڊ ڪ رڻ ہاا کان من دور ڪرڻ
صاحب (اماهر أل۔ زمان) سان قرہبت ردب دآيا کي ثاني سهڻ ها موصوعم : ہ ون بيالَ
ٿيل آهن.
سڀئي ۽ نن ڃح 1 نا نن جي ھيڪئت ھ ڪجه ڙيٍ ؟ 9 اچ نورا لدڊن جح چر ٿس جي ڪ الام جي نا دوھي جهڙي آهي. انڀيءَ سڏا کي
ما ولال ٿا .دنن جي ڪ الا جي جه وي
۾ *ساوڪ“ سيو ويو آهي (پ). ان ۾ +ہر صدرالدڊدن ج جي 5 چا وانگر» هر ډڊُل کان پوِ وراڻي نٹي دهرانئجي 12 نانن جي باري َ ..والانا
گراميءَ ڃو راڍو آهي دم پش ڪيل دوها ڄيو ڪڪ جند وديا جي اصولن موي پآ آني < مٽ سان ”,
نا کان َ يء ۽ خ ڈث نا سنذڏي شاعريءَ سگهن ٿا. اها
9ا#
ڀيختا آهن ۾ آه شريهعت جي اڄ
آِ
ہعياري آهن) تام پنهنجي
أڀلٰہ٫ٺ ھ
ي ۾ ا هي ڏآاهر حاصل ري ٻي ٻألخہ آهي ہ يرج ڪا َ 3 ۽ ڄو بپ يٍِ کي ير يپ َ يپ سنڏ يھ جي ا٫يزشض واري ٻولي شايد .)118 1 . 9 01010119235 1019161
(ڄ) عام طور هن بزرگ کي هس تير دز ڪ وڏدد] آهن اهو غلط آهي. ٿس ير ڍر ھن بزرگک
”کانڻ گهڻو اڳي ٿي گذريو آهي. تس ذڪر 2 1 4 عقيِدي جي اناو يِن امام سيد ٿا
الللڍد.. ډ لھ راڪ هر * ٿيا ۽ نه يا 8
7 '7-ىَٰ1 ... ڪيه , ين - َ
ھُو ډدؤو2 لانا ررڙ..
2 وو أههہہ نات کت ھو.
٫ ” ڪايان ٿٺاھم <سون* ۽ سن اي
يگ رک . 4٣٣ اخ
ڀس
هن کي 5 ا
ت
نُڙي. تاھي اڄ ”کتان هڪ هزار سال اڳ جي ابندائي ۾ ارا پذڊر سننڌي ٻوليءَ کي حڃي ڪڏهن ڌيان ۾ رکجو تہ ډوٴغَ شايد انهيءَ َ لب لهجي اہلوب تر ير ۽ انداز بيان واري برج؛ سنڏي, ملتاني ۽ سرائڪي نن ٻوليءَ کي 'سنڌي ٻوٺي جو اوائلي لهج و سڏي سگهجي ٿو ()). ير نو رالدين پآ پر شمس جي كتانن جو ھر بٿل سلوڪ (دوهي)( جي شڪل و آهي. ”3 صدرالدين جي گنانن مان ڪن جي ساڅت ۽ هيئت بلڪل ٻئي نه وني جي آهي. هر ند کان پوءِ ھعڪ مھ رع واري لھ. کي و راڻيءَ طور وري وري ڳاٿٌبو آهي. پير صدرالدين جي كگنانن جي هن انو کي هت جي باري ۾ هرم عبدالجبار جوڻيجي جو رايو ڌيان وو آهي. هو لي ا: ”سندس گنان گهڻو ڪوري ڪا؛
يءُ *ي هيت ۾ آھن. اها ڳالھ. حيرت ۾ وجهندڙ
آهي جو هن هيئت جو پتو گهڻو پوهِ,
ڪلهوڙن «ي دور تانٰمن ڪول ڏو ٫لي." دوهي جي ٻن مه رعن کان ٻوه هر دنعي وراڻيءَ کي وري وري دهرائڻ جي رواج واريءَ صتف کي ڪائنيءَ جو آڳاٽو نم ونو چئي سگهجي ٿو. ير صاحب جي دور ۾ دمڪن آهي چدد وديا 6 داتري ۱( هيءَ صنف رائج
ج يّأہ
يٍ يي ماڻهو هن هيت واريءَ صورث کي ڪنھن
ي
ٳًي نالي سان ڪوليندا هجن جنهن کي ڊوءِ ڪائي
ريو ويو. بهرحال ڪائيءَ جهڙيءَ ھن صنف جو وواج سن ۽ ”آهڏو:.! .ان آهي. ۾ هن کي .اڌو لال شاھ. حس هن سان ٫ٿىہ٫وپ ڪرڻ (ٻ) 5 جي آ ڳاٽيءَ شاعريءَ کان لاعلميءَ جو ثہ٫وت آهي. حةيقت ۾ ماڌو لال جي ڪلام ۾ بہ اسماعيلي بزورگن واري نموني جي جيلڪ نفار اچي ٿي (آ). ڪن ناهرن ھن آسي واريءَ ھت کي ڳاھ.“ُ سڏيو آهي (سآ). ليڪن كتائن کي آباھ سڌڏڻ درسٹ .:٫ آهي. ڇاڪاڻ
86 آڳاھ. ھو وامطو ڪنهن آ کاڻيءَ يا ڪنهن
)())( لام ھمد گرامي: “ماهي “يهراڻ“" ٣7--۱ ۱145ع ”سوبرن جي دور *ي سناڌي
شاعري" ني نوٽ, صن .يع ر۱.
(ڄ)( رمهي لاشاري: بقالل ”“شاھ. لطڀٺ دي شاعري تي بنجأ بي دا بي پنجاأبي ادٻ. لاهورو
۽ اخ سن ۱1۱
(ٻ) ڊاڪٽر وھ ئسئگھء: ”ڪابيان اھ حسين" » ٫چلس شٿشاھ حہ من ۽ لاهون >9 ام«
ص ۽ ۽« جآ پآ يڻ ناه هلا
3ت# 2 رت وه 5 2[ نا » (ي) رم غان: بثالوِ " ددم سنڌڏي شعر ۽ شاعري"ل سہهاهي “ہهراڻ »۽ ٣-#ھ455اڃچڅ۽
.۱ ٣4 ڪن
(ڄډآڄ )
واتمي سان هوندو آهي (۱). پير صد رالدين يا بين ٻيرن جو ڪالامر صوهاڻي ھ ناصحاڻي مضمولن سان ڀريډل آهي. سندن ڪام جو مقصد روحاني
ي آهي.
تَهلٰم آهي. سندن عاأٿةاڻو ڪلام ڊ ٿيڻا (ب) رھم قصماه سومرن جي دور ۾ ج يڪي لڙايون لڳيون, انين ۾ ٽي خاص طور مشهور آهن: سوبرن گئجرن جون لڙايون, سويرن ۽ سلطان علاؤالدين جي جنگ, ۽ همير سومري ۽ ڄام هالي ۾ سندس ٿن جأ ٫قابلا ( ). انهن لڙاين جو بيان سگهڙن ٻاهن جي صو رت پر قابو ڪيو. ڊاڪٽر بلوچ صاحب جو خيال آهي ٌْ ”سوبرن جي دور جي ڪن ,شهور لڙاين ۾ سومرن حاڪن ۽ سندن سن سردارن جي سو رهيائيءَ بابت ڳايل داستانن ۾ ڳاهون ۽ بيت ملن ٿا جن مان گهڻا تا "وٽ ڪڪ ډوہن دور جا چيل ٿا ڀانئجن پر ڪي ڳاهن وارا بيت اھڙا آهن جي تاريخي آهڄا ٽن ڌو ڙي
ٻوليءَ جي قدامت جي لحماظ کان ڪاني
يي آ ڳاٽا بعلوم تين ٿي ۾ گمان غالب
آهي د اهي سوبرن جي دور جا چيل
(۱) ڊاڪٽر بلوج: * ڳاهن سان ڳالهيون"*
ھن ۽ سملسل صدري روايتن ذريجعي = ني + ٽي اسڃاڻ تائين پا آهن* (). 1 سومرن ۽ گجرن جون جنگيونء: اهون
جو خيال آهي ڌہ سويرن جي عروج واري دور پ2 ڪچ ۽ گجرات واريءَسرحدتي .۱0 (--, ٣0 اخ واري عرصي دوران سومرن جون گجرن سان
ھ. لڇان.
لڙايون لڳيون. هنن لڙاين جي باري ۾ جيرڪ
جي ي رز .ون واريون ڳاهون سان ٿيون, آهي ڊاڪر باوج صباحب پنهنجي ڪتاب ۾ ڏنيون آهن (م). ڊاڪڏر بلوچ صاحب لکي ٿو ڏه “گجرن ۽ سودرن جي ڪئڻ ڪش غالہا گهڻي وتت تائين هلي. سما سردار ان وقڌت سويرن جي ساڄي ٻانهن ھئا ۾ انڏ جي ڪڇ واريءَ سرد کان من سردارن رن گجرن سان سقابلا پئي ڪيا. اهڙو هڪ آڳاٽو ٬قاباو:. ڪڇ جي سي ڄام ٻونئري ۽ گجرن جي سردار وير گجر جي وڄ پر همير سوبري جي ڏينهن رڏيو"( ۾). مال طور:
ٻونٹري ڪيا پَر ياڻ ۽ سُرڙي تي پر ڳ
اي ودڃي واريون, لوڙيون لڪ سٿا
؟ حخلد ”" سانڏي ادبي بورڊ.
9 ايضاأ. ”سنڌي ٻوليءَ جي هم ڂتصبر تار يځ "۽ صن ره
(ٳ) ايضا.
(ي) ايها ص ٻپ .
(ڻ)( ايضيا.
(1.
ۇبروري . 4٣٣ ام
۽اوت ڪري چڙھيو ) گثجر گه ودا پَواڙا پئونئري ٻيلئين, گهڻا وچ ڪِرئا.
. ويرن ۾ عالاؤالدين بط جنگ هي صٳبو
سودرن ۾ علاؤالدين ترم شر ڊن جي خولططوار لڙائيءَ تي ٻڌل آهي. قتصي و ڪي ڪي واتعا باهن جي روپ پ ٻڌل آهن. سگهڙن هن رزہہہ داستان جوڙڻ ۾ سومرن جي بهادريءَ سان گڏ ابڙي سمي جي ثجاعت ۾ همت کي ۾ ڳايو آهي. يرم مر ان جو ال آهي ڌ. اھو قصہو ڀا ڳو ڀان :لوم ڪبيو. هو لکي ٿو ”ڀاڳ فقبر هت چند بردئي جي 'ٻي ڄوڻ يا ٺئون روپ لڳي ٿو. دودل وير جي شان ۾ 'پرٿو براج راسا جي نمونئي تي !دودل راسو ڳايائيڻ. جو هڪ وڏو جنگي دا|ہءان آهي (.) » لي !ڪن ڪا( *ي رو
يٍ *ي کان ڊو چئي سگهجي ٿو ي اهي ڳاهون, سودرن
کان گهڻو وه جي دورجون آهن. هن رازم دايتان
ھن:
او اٻبڙو اڀڳ آو ڏور ئي ڏيھ. ٻيوء
آو وٽا الوڳ جو رهن ٺا “هي ) 6 آڀ ڪن آ۾و. آڀ ڏ آچو ڪوف مئي ب. ہٿي ٿيو سو رھ سر سندوي, (سآ) ڙدن اچي ار ٻڌڙو ٻڳگ ڌٿي. (م)
ِ.. ههر سوبري ۽ ڄامهالي جي *ہنگ.: هيءَ
جنگ سوب رن جي زوال وقت آخري حاڪ ۾ هھهير
بن دودي جي زماني آ لڳي. ڄامر هالي جي ڏيءَ
'ٻاگهي ههر جي .20 ھئي. ڄام ها
ي ي ۽ِٽ هوڻيءَجي ھمير جي چت دج ي ۽ تي دل
يِ
ٿي پيئي. ۾ راه همير کان سڱ گهريائونِ (۾). راھ همير سن ڏيڻ کانِ انڪار ڪبو, ان کان پوه ٻنهي ڌرين پر اثت ٿي پئي ۽ راھ ههر آٻا گهيءَُ کي ڪڍي ڇڏيو, هوء الان ڪا يي ڊر پنهنجي خادم سڪ ري ۱ کي ساڻ ڪري. شهر کان ٻاهر ڪنهن آباد ايراضيءَ ۽ حويلي ٺاهي وڃي وي (4). ٻاگهيءَ پيءُ ڏانهن پيغامِ ٫ وڪاو ت آ8 ڪوٽ کان ٻاهر نڪتي و ڍڻي آهيان ۾ مڪ رو پڻ بارجي وڍو آهي:
7 رم خان: “ماهي *يهراڻ“ جلد 62٣ 444 اڳ اکل 1(6۾ه
(ڳڄ( ڊاڪڏر بلوچ: ”سا نڏي ٻوليءَ هي ڪر تاريخ؛" صن 4 .
(آ) ايشيا.
(س) محرم خان, حوالو پهر ڍو ص ۽ ر. (۾) ڊاڪٽر بلوچ حوالو ٻيو ص »اٻ () آيضا.
) آ٣ڳو(
ٻَل ٻاٻل ٻانهو نئو هئو سنَوال ڙمان رو ٻَن؛ ري وناس ڏندڙ ھوص يي سہوڏو ته ولهيو وين ڇائئيو: هوس پُر پُر ہوتيون
پوت ()
انهيءَ ٽي ڄام ھالي جا پٽ هوڻي: علي
پلي ۾ ٻيا لا«شڪر چاڙهي آياء پلي پاڻي آ [ئي؛ علي آن 7 كاي هيراڻي ڪونگ سان حان جان ڪنگف د. ڪ .اع .
ھن جنگ ۽ ھهپر : هوٴني ٻئي بارجي ويا
هوٽيءَ جي ٫وت تي ٻاگهيء# ررني چيو:
هوڻي جي اڻي َ کي ھو گي ر 2 1
مامت رن هر مرا« [7 ڪونهي ٿڦڻي َ تل. وڻين جهايو اڄ رهي. ھ وي َ سيندو گهاڦ ڪ وم پرايندو ڀا تنهن سان وجهي بايرو. (پ) (ٻ) سوہون جي دا ۾ باوخ ډباڊت «ف<مہ اشغار ۽ سئون. ماحول ج جنگي
مذھبي ہعرڪن .ني ن سواي
مسومرن مھ دور “مي بمردن جي سخأاوت سازاھ وارين ڳاهن ٴٍ ۾ بهادرن جي آڄب.ُ كا0 ّهور رآ رھہو آھ يُ اهڙڑيءَ طرح؛ جڪ“ ن سردارن جي يي ٿو بينادن گلا طور ر سٽون “ جوڙيون ويئيون. چارڻ. ڀٽ ۽ ڀپان آهي بهادرن جا صا سغي *- ٴ داسہتان ۾ اڪهہن ون گلائون
7 ڳاھ,." ٹ ٻائي ٻياان ڪندا هئاءِ
لات دگليءَ دان ڏي.
سٻڙ سو ساري. و هو هڙ دن ۾ جه ڄٻڪيو.
هڪ ۾ 1 َ
“۽ڙ ھا سئي .ڪا چارڻ ڇتٽ ۾*
مڻہن باهن جي دطاأع ي کان [17؛ 44 رھر خغان جي هيءَ دعوا در٬سبدٽ ٿیي لڳي
”چارنن عٍ ھاڪ ه ن پنهنجي دور (سويرا دور) جي عڪاسي ڪندي عام ۾ خاص ساڻھهن جي آٿڻيء٤و يه ڻيءڪَ ما نوت ۽ سچاڻيءَ جو يڪو خاڪو پيش ي. “و تو ج«4. جي لائق آهي. ٫ٿّيرن ج۽ ٫انجه ہن جا بٿا ان
ڪيو آھ
لت 2
ڪرئڌرن = له:اڪو حادثل
ي سمغي ڏاتارن ۽ هُ+ر مردن ھا مئاڻيا
اهڙيءَ اوڏ ۾ ڪوڏ سان ڳايائون جو
اهي اڄ - اهر آھ..* (پ). اھا حةقث آهي ظ اهي ڳاهون ئي آهن. جن
ج<و احوال أ ڊو ڪيل اٺ؛ٺب”۔ٰ 3 د ثابٿ
يا ڪن ٿيون 3 ال جي ٻڍن مردن ۾ زالن ۾ وطہيتث غودٿرباڻيءَ؛ أاهتتلال هڪ مڻ ڇڄ مريادا جو حدبو اول کان ني رهيو آهي. هو ھر دور ۾
هر حال ۽ هر بهل ۾ پنهنجي وطن چ پنهنجيءَ
(۽) ڊاڪٽر بلوچ: “سنڌي ٻوليءَ جي تاوي. ص 4 ٻ.
رڄ) محرم خانًَ: (آ) ايضا. ص يب ۽ ٳ.
”سينگ چارشن؟* ص يب ۱.
( +ٻ )
فيبروري. ۽ ۽ عم
ٿس
عزت لا سرد جي ٻاڙي لڳائڻ ان هرگز
ڪيڻ هڏندا آھن.
ڳڍ ۽ ڳيا.
ڳاهن کان سواىي, سودرن جي دور ۾ لوڪ
ين جون ٻ٫ون منفون ڎم د.وجود ھوندڊون
ڇاڪاڻ 6 اھ لوڪ گيت تئي ھر >ڌاڻفڪ هي
پيا بثائتثٿ 7 عوامي ادب حا ترحمان آهن. انون ۽
يا
ڇڪيل ھوندو آهي حيڪو جُڳان جگ سيٽي
ٿسل کي ي٤دة ل ئي
۾ ان بساڪو جي سماچي ڳ
”03 ۽ هڪ سل کان ٻڻي ٿيندو وهيو آھ ي جن تهذيبي 9 َا تاريخي س1. الا سمايل هوندا آهن. بان ډد: خطن ح جي ماڻهن جي بخصوضص . ذهني َ جو ائدازو لڳائي سگهيو . .
ہ٫وتٿٽ پيا آهن. نهن ٣ من ڪھ ي مطالعي ان [ 1 ؛ بعلوير ڏو ٿئي 2 يچن جي جدڙا _- آهي, پر
جي لياظ کان اھ ي اعليٰ آهن. اهي ھ. گيت ڇ ٻول عوامي ذهن ۾ زبان جا فطري ٻول آهنء
«ن ۾ ٫وييءَ جي لتي ڀرډل ھوندي آهي. اهي ٻول ندڍن نن فةرن 7 سهوھيل آهن؛ جن جي آغر ۾ قائيو آندل, آهي. اھ ي ٻول خاص آلاي وآ نڳايا ۾ جهونگاريا ويندا 1
:-- ]ان ڊ ى جا9؟زو.
(الف) مداخريءَ جوڻ صنفول : ين ي ڏٺل ادبي
تفصبيل جي جأ دري .ان معلوير ٿو ٿڻي 5 سور
جي دور هي سڏي شاءريءَ ھون نون هي آھن : ۱ هي .نڌ ۽. ڳاهون» م. ڳيچ ۾
ڳيا. انهن تا ھر ھ جڪ سيب جي گها؟ بي ۽ تا ۾ انٺهن جي لئي حُو بين تي بي تمصرو
ڪڪ ہو وو آهي. آباهن ۾ چن جي ساديءَ سنا
۽ ٻولن ٿي روش ني وڌي ويئي آهي. ٻير ٿو رالدين
يي گڻائن جي سلوڪن واريءَ نا
کي دوهن واري يڙا سڏ ډو ويو آهي. سودرن جي
پر شمس «۾ دورز واردن ڳاهن جي ها َم دوھهن جي سٿا جههڙي آهي.
هبئٿت ۾ ۾ گها5 ليداظ کان اهي ڳاهون
ڙ ډٿي جي دوها آهڻ, پر جڏ ھن اهي ڪنهن ڳالھ جي وج ۾ (جنهن ڳالھ. جي ڪنهن خاص واتعي سان اهي واسطو رن خاص آلاپ سان ڳاو ويندو آهي تنهنڪري اد .في. 7گاڻا؟
ڳاھم ٍِ دوهي جي من ۽ ڪو ٳِہ برق ڪولهي.
ٿيون) اينديون آهن تڏهن انهن کي
7 پا - دهتي آڳاھ, چيو ويندو آهي.
اھ ود دوھو با سو رڏو آهي. ”اھ ۾ من ڪن واتءن حجو بيان ڪل هوندو آهي. اانهڻ 7٣ د>ہمهون جو راز ”يها ڻ لازمي د هي. ڳاهن
”50يج مض مون پ3 بيان ٿي 6 ڏھ:نڪري
اهي سورڙا با دوها +ہ ڪي
خاص آلاپ سان ڳايا وڃن, انهن کي
ڪنهن ڪهاڻيءَ ۽ *ڳاھ.“ تي چئو. انهن کي ڳاهن وارا دوها پا ٤ ٻا هن وارا ميو رٽا چُي سگهجي ٿو <م ہن ڊاڪدڏر بلوچ صاحهب . ڻ ؛ڳاهڻن
ٻن .191 وڌا رسڪ دحبر٤»ن وارين ڳاهڻ 5 گ وارا بيبت سڏيو آهي (().
(.۱) ڊاڪٽر بلو: “سنڌي ٻوليءَ جي +ختصر تاريخ * صص |ٻ ۾ يٻ
( ٻڅٻ )
مي ٻيان ڪيو ويو آهي 7 پر صدرالدين
جي گنائن جي ساڅغتٿ ڪائيءَ جهڙي آهي.
. 1 ً . چچ ڪن صاحہن ھن نف کي ڪائي سڏڻ ۽ ااڻهيءَ "َ َ
ڪري گونناك ڪئي آهي ھو هو هن نا [آ6 ڪالي5 هي اھ ۾ آءِ ہب راغون ھُڻ گهرھڻ. انهن مان پهرين مصرع وراڻيءَ طور وري وري
َ
--پ پر چہ»ر صدزالد ِن جي ڪلام جي اھ ۾ وڙ ھ ڪ مصرع آهي حا ھر بند کاڻ ٻوھ وراڻيءَ طور وري وري بالبي.آ ھن دس پ۾ر مڙيك تحةيقات ”کان ٻوِ دعوا ڪري سڏڍجي ٿي ت
ِ
مڎهؽڪھن آهي آ. ائهيءَ دور ۽ راڳڌاري 3 ٽي ڪا
جي زىائي ۾ آهي.
جي اصولن موحب ٿلھ. ۽ ؤدقط هڪ معبرع چئٌي ويندي هئي: نهن جو اثر ,لڪ تي وقت رهيو. باڏو لال ھ01 حسہ» نن
اهو ٿي اثر غالب ,هو ۽ اڄ بہه امن
ماڏو 7 ا٣ ح ہن جي ين جي .3 ک بلاڪل سا ي آهرٺ نئي .1 .. ڪڪڈ معبمرع ڏنل ٴَ ھا ھر 7-9 وھ وراڻي ٴً طور
ايندي آهي. له وڏي طور ساڌو لال جي ۾
ڪائي رز[ ووت وهائدا.
11 ہ ٤. هه ڄڄ ڄڇ ال ۇاڃيٺ ٫خوأ وم
ايهه دنيادئر چارديہ اع ويكهديال!د جائدا
۱ 1 0 . َ 1 َ دواخت دنيا مال حح هانگ ن4 کوٿي بئتاحالدأ
بات ۽ پتا, بهاآئىي» ست بنئتأ نال نه کوئي حانداأ ۽
تاڏ ا2 نام سااه.. دا +راھمشاآه هي حسہهہن قير انا ۽ باقي نام "جن رَ
۽ وم آ خو ول ۽ ھن آدور ڄو عبي
نس نروس سن سر سرس حسسج=
ڳچ؟ رآ ڃہ. و لو آ٬ى صو9ہ ٿي تس
(,) ڊاڪڙر وهني.گه.: *ڪ٬قيان
) ٣ (
ناصحاڻي مشمون سانُ پر يل آهي. رل هي ي تعا.م آهي. اهڙيءَ طرح؛
ڳاهن ۾ سنڌ جي تهذيب ۽ تمدن+ رسمن ۾
ڪالابر جو بلّصبد روحأ
رواجن کان سوا ٫انجهين ۽ بٿيرن جا بيان, سخي ڏاتارن حون مصفتون. »رڪش سردارن جون نون ٻيان ڪيون ويون آهن.
دذڪور گنانن, )يچن ۾ ڳاهن ۾ تشبيهن ۾ انار ان راي تا ٿن تا را (٫خظر جي عڪسن آڂڀل جي
بار ڪي سو جذبي ۽ جولان جي ٫وڙون
شاعرن جي پراز لفظن ذرڊعي نقشي ڇٽڏڻ. انهيءَ تان سوا تڙْپ. مڪ ۾ درد جي ڪري- پڙهندڙ يا ٻڌندڙ ٻيوس ٿيو پوي. . ھن اهڙدز ن لهراين ۽ َ٬ ٿيو وڃي جو تصاور جي دايا ۾ وڃہو پهچي, يا وش ۾ اچي تلوار ھالائي دشڪ:ن جا ڌڙڻ پئيان ڌڙ ڌار ڪندو وڃي. يا وري انهيءَ گهڙيءَ هڪ اهڙي باحول ۽ سسہمت مگن ٿوو وڃي. جتي فطرت پنهنجي پوري حسن جہال پر نمودار ٿيندي آهي ۽ ٽي زئد کي ڊنه:جي <٤يڻي لاثائي لباس پر ڳائيندي نچندي, ٽپندي نظر ايندي آهي. اهڙي ساحول ۾ هو يا آہ خوشي ي خوشي بجحھسوس ڪندو آهي يا ڏک ٿئي ڏاڦ. بهرحال ايڪ خو بيون آهن.
[هلند3]
هن ددور جي شاعريءَ 7
شأ ٿم حہُہن؛ * حوالو اڳ ٴو ڏٺو ويو آهي, ص ٻ.ٻ,
ثيبروري: ۽٣4 عم
ته
آوٺ
۽ الي ساري لاڳه مس تال
الهداد نوهيو
”آرٽجو لفظ دراصل اي[ “آرٽي* ((01۱) مان ٺڪ :و آهي, جنهن جو »مطلاب آهي _-ہ هدر» ڪاريگري, ا:نڪاري, حرثت, اٽڪل ڍنگ, وغيره,. اهر اھ
ڻ گي سي =”
ّ
ي 2 ھن م*ولي ڈ آرٽ شڪ فعل هٿئڻ ساڻ گڏ هڪ يڈيد فعل یا ڪارنادو «. آهي. وري هي ڊڌرو آهي :. آرٿ جو سچو نعلق انہاني قوت. حرفت, سالاحيت ۽ عمل سان آهي. دختعصہر طور تي. آرٽ جيبعا. لي ۾ اسانَ کي ڏن ڏشُڪُن تي وبچار ڪرڻو آھي:
),)( آرٽ أنس ان جي دخصبوص آپت يا ٻءدآوار
آهي, ۾ ان جي ڌرتيءَ ۾ ننزل جو :اق ائسان
جي پنهنجيءَ صالاحيت قاٻليث) ڪي ڪرڻ جي وت ۾ ڪي ڪرڻ جي جذبي سان آهي.
(آ۽) آرٽ انسان جو هڪ اھڙو عمل آهي جهن پر انسان جي ڊٻه5 ري ھ يا ۽الانيءَ جو ڪو نر ڪو بقصد شال آهي. هن جو مطلب اهو آهي آرٽک ب. انسان جي ٻين تعميري عملن جيانڻ ھڪ نه ري عمل آهي. 2 طرح سان
آرٽ ھ هڪ 11556 ۱1011۱10]1۱0 ڀا اھڙو شابطو
اهي, ج نھن جو نعلق برا رأ ہت انسہان جي عهل
7 يا عمل جي سو لين ۾ ڪو هاب سان نال ان جي ڍ ٻ--99 ڏ ا2 ڪيم ڪرڻ جي طريقي با داو ۾ ڊنگ (51718) ڪ ان جي ميا ٿ#ذي ۾ پر كڻ جي ہّرت ۽ خصوص يت کي سه*هڻ ۾ مدد ڪري ٿو. هن طرح سان آرٽ هڪڙي طرف = ن:([[01301[9 1[6م:05)1ع يا جمالماتي
عمل
ع اھ دا
/ رک
( 15011911116 [0ان[10[08ان 95۱]) ٳ. ]اھ
.3 .. . ڊ٬ٌي طرب ھجيڪ ہاني
يي“
6 - آهي7ہ رٽ ان ان جو ھجڪ عل پا نل آھي, پراھا زالھ. يح ہآهي آرٿ ٳہ امان ين فم ان جهڙوڻي ڪڪ فءل آهي. صا (01111 )» ڪارج (1!1ا۱۱) ۽ هار (1011) جي ليہاا کان, آرٽ انہان ڄي فقط آنيم ڪا رڪرد گيءَ ٣0] 91111961 1 11019( () جو دمهور ڏئي ٿو جڏھن تہ انسان جو هر فءل ان جي اتم سمجه., هذر ۾ “رفت جو مظاھرو ٿو ڪري سگهي. ن0 ڪري, هڪ وڏي دقصبد جي خہيال کان, آرٽ انٽسان جو اهو عمل آهي. جنهن ۾ هو پنهنجيءَ ڪال ھئرينديءَ أتم حرات ۾ آچيءَ انآڪل يا ڌيڏ کي شامل ڪري ٿو, سو ا:عبار .ان هيئُن چٌْبو ته
آرٿ اٺسان جي اتم ڪارڪردگيءَ اق اهو دظهر آهي, جنهن ۾ انسان ڊنزِ:>ي فانئدي لاو ڊنه:جي غصوصي رات ۽
(دم)
ذاٽو جو مظاھرو ڏو ڪري 7خټ ڊډجيء
ٴَ وت جو امتععال
: 9 1 ټَ --- خ,ال ۾ ڪ اتر أڄ ڪان
اعلين ڄاڻ ۽ سوچ جو ير آهي .ها وم
ان جي <ي ۾ آڏي آهي. ان طرح سال ۽ آرٽ جو بعاملو ٌ سا ٻيو تئي جڪ اجار جي ہہابلي
جهڙو آهي. آرٽ - مڪلچر ۽ ان صعدريز ڊو
مر ھٿ هٿ پ۾۾ر ڏدئي طي سڪ:د! آغن. اھ أ , اي“ 6 “ «ي ڌر!يءَ حجو +دار آ انئُن وہہ ان ني ھي؛
ج٫رڪي ڪاچر کي ذمايان
يٍ ات ڪن ٿا. آرٽ ۽ ڪلچر جي ڌرقي
فرط انهي
ڪرڻا پر انسان <ھ
تاريخ جي دور ۾ ۾ هه ڪن آهي.
جهن دور ۾ أ؛ سان وٽ ڏانهءِ ڻ 5 مہ+ڻ جا وب ہال
اتم درجي جا دوجود تين ٿا.
اھ
ي
فقط وب (16!)
آرٿ ارآ7قاپ0دير (ا(1111011:11 ۱۱1( رھہو
ڪاچر .. جي ڪنڏھن ڪلچر
جا ھا 2 ادما 4 ْ ڏءن ھا ڪالور حخوب ان وبکر نمدو وبندو آهي. ل سمڪري آرٹ ڊه حعوب يا َذان هع ان لاءِ آدهھ ڪند و آهي. 06979977797 سر
شڪ 5ث ك*يا ۾ ڪي . ڪاچر ڃڄ ڪ يم
-ذان جل ڪري
رٻٻ )
ى. <م ”5 مڪ اير ڪيڪ اح ٬ہ اي قوت حو نالو أڌيم ڪارڪرد گيءَ .ان ئي 1 ڊا هڪو ان جي
بأڌ. ع مان ۾ فعاُن تاڏ رآ ي. ان ڪري ڪاچر
ھڪ ھاو ڪٺي تصدرار آهي, جنهن ۾ آرٽ اقط
لم ر جيان تا نجي ٿو سگهي. ان ڪري
5 ڪلچر تي ڪو ڊنگ (ت56)۱) ٤ آهي نداد
يي انفرادي ہن 7 ڂلي٬ق تي آهي.
* “ ن داڍو دذ ڏ كيو آهي ھ.. ڪلچر
يا
آھ ”7 چوڻ بلڪل آسان آهي ھ
60 ٿيا ارٽ اد دا 7 ني مانضدوُق ووھر يا بلڪ جوآهي.
. .ڪڪ ڪآچر ب پنهنجي وجود جي لاه انغرادي <سہن_ ڪارڪ, رد گيءَ جو ڪنهن حد تانين تاج آهي, پر آهو < .ٽن ِ ڪارڪرد کي ھڪ مڪ مل ڇڄ ڪلي تصور کان حدا ڪري نٹو سكهچي, جڏ ھن آہ ارٽ ۾ انثرادي حسہن ِ ڪارڪ رد گيءَ کي ني ني جاع ني حداأ <ثيت حاصل آهي. آرٽ ۾ ڪلچر هڪ ٻئي جي خدبت بہ. ڪري رھيا آهن. آرٽ ڪلچر ۽۾ر تال ونا ون خصائلصس کي سجهڻ لاءِ هڪ راڊ وياو ميا ڏو ھڪ ري. آِهوئي ہب آه يو آرٽ انساني تهذيب ۾ تہ دن 5 ي سمجهڻ
۾ مچ ۽ ڏڻ جو 8 جڊيڪ ويلو آهي. پر < ڇاڪاڻ دم
- ھو آ“ صهري ٿو۔ آرٽٿ هن آليقي ۽ ہہالاشي (111۱#11110 4110 0011۱68ت٣0) ھوادو آهي. اهو مب اهي جو يڪو چو و ڪاو پاڻ 577ت ليڻي 9 هوندو آھ يع اھڙيءَطرح ۽
اأردقا بڊدير ۾ آرتي پدير ھهوندو آهي.
فيبروري, ٣1۱4ع
فنڻن لطيف (ا01 1۱۱0)ء لطيرف
عآار طور تي تن ِ جو مدطذب اِهو ٿو
: جي لطفڻ وٺڻ وارن حدذبن جي ڪين * تي ٿئي.
_لطيف ڊ. هڪ در ن آهي. ۽ فن وارو
ي فن ۾ ڊ. ڳالهيون بنيادي
آهن ۾ .. ڳالهيرن ابافي. بٺيادي
يج اڳالهيون آهن خا جڪ ۾ (9119]) ۾ ال (ٍ؛٣ لي ۾ اضاڻي اڳالهيون آهن وکر (ا (1191٣1: ۾ ز۾ ڪد :جڪ (1001111816 ) فن_ لطيف وو وٴڌر ۽ ڏيڪ:مڪ جي
ان مڪري بنيادي لور َ ھت أدِيااس ۾ هڪ
”ان ٫ختاف آهي.
موضوع آھي.اهڙيءَ. ار ح اڻ جي باب پ روز در« جو ان
(011 آ81آ؛!٣۱ت) افاديت وارو فن (ا٣9 1561۱۱1 )۽
عا ئن (!8 ]1 يئگاريندڙ فن
ي (00 0:041]16ت0ل) جا لفظ نه مال آڏيندا آھن.
ُن لطيرل < وو جڪ وڏ نا هڪار
(16111611)5ع6 011151106 1011161) ڂا#ري فتي وسيلن جي بددد سان يدا ڪيو 5 ويندو آهي. اهڙ ون اةطح باتي حال:ون (5]8105 101101181 6011)
پيدا ڪري ڏو ي أ يياپ جي جمالياتي دشاهدي
تت
(07)17601101100 1051110110 ا8) کي تا ٿو. آرٽ .4 * يخٍ ار
جي ڪنهڊن ۽ شاھهڪار ۾ جو ڪجه ٻہ بحبري
(151181*) آهي, آھو وکر َ آهي چر وٿ يا
1116 تہ آهي ىن لطيف ان ڪدري درابل
امن
جس سان ماڻي ۔8 سگهون. فن ِ لطيف درامصل
ماڻڻ (۱[0(1910111اٽ) جي شي اهي ڏم سڪ يھ
سي
َ )11۱190801954811)11118[(
فن ۽ سي
3 1 ٬ ٿن ۽ <ہن جي باب ۾ ثڄ٬ٿک ۾ لاڀىٽ آء
نظريا بت ھيثٺ اد دأ آھن. ھ هه | اڪا بر ھن
خيال جا آهن نه سن ا :سال جي پنهنجي اک
۽ دل جي پيداوار آھي باڻي انان کان ٻاھر ڪا ہت ڪوجهي آهي, سهڻي. ٻيا اڪاأُ ٻر هن >ہ ڂبال حاأا آهن 7 <سڻ هر هو شي ب
جي ك لازمي ع فطري وصفش آهي, ھ ان
ڪري <ہن کي حسين شي ان دا ڪري تي نُٿو سگهجي. تن ج وعلق انهن هي نظر نن ان ڪ ڇهُڙو <, ڪنڏھن < ال ا.. ان جي شابطي آندار ۾
ا1 ان 2 یٰ 2 جن آ
هه «ه ٌ 1 اردن جہ *ر ھول سن آهي
د. پ8 ڪڪ وَنڪآار ح٬ن جو خالاق آهي: ھو
ع ڪس نھ ”ي ٿو 22 شش ري ڏ 1 وھ انهن *ي تڌڪہہل (11915[1118]) -- رح ٿو ڪري حھو ان ۽ ڍڻو ڪڪ به ايه ن روما ٿيو پري. هي =+ن ۽
تٺاھر آهي :ڪر ج تصور مطابق
هاڻ گهرجي ہ ھ اھڙيءَ مار 1 حدً دا
نڪارن ۾ <ن جو جدا حدد] حور د
ي لال خص وص مت جه ى اڏو .---- هن ٣ مطابق ۽ ٿو ڪر ضروري ڳاله. هيءَ
ٴځ رم اهي ذ ڃہ ڪ .ھن ھ فنهڪار اق 3 هجي ها
”8 ڊوھ فنڪار 3 دم هجي ھال
شاهڪاأر :”َي مارٽ ھ
جيپ
ڇو :7 ڪنهن ٻہ ٿان لاه اصل
( اٻ )
پٽ ۾ر نئي سشاھ ڪا رش ڪرڻ باهڪن ٿي ناهي. ڦجه, رت ح٬ُن زى( هي ڌسُُن پنهنجيءَ حجاأاھ تي ڪڪ ههل حرف يي هي حيٍّيت ۾ يدوجود آهي
اُن وي سال نقل ٿي ٿي لو سگهي فطرت ُن ”ڌاڻ آجي (هہن[911)) خالص, يا هڪ سادي سودي ان جو <سن جيڪو آهي سو
٤ث آهي, ع ڪن ارٹ جو ڏو آهي. 5 څ ٳ) .12 آ ھ تڪ ھهڪڙڇي ڳاله هيءَ .هر آھي ته هي
ظر يو ص وبا مدشاھدي ((انااٺٳ ان 9 ۱۱۱511) جو
َ نک ۾ >. تن قدہرت حد ٿ جڪ اٽل 7 آھ هي - ان ”ٽي ذيارتٹ ان جد! .ہ جهي لڻو سگهجي. اهر ني هي كڇچ ڃۇو ٣ق =ار ڍو <سہن
ڏي روحاني و ان (190:11(5 («191٣1111 جي مدد سان ولڻ
جو ڊء انڪاري آهي
1 نا«
ظ ك[َ نه و اڊ شر يو )۽ هد > اٻ چن .
9 تا يي <« ہن ورت جو
لازم ۾ يزور حعبو 2 فنڪار لا ۾ ريو ايتري جاھ ٿو ڇڏي 7 هو عهڪس ڏئي ۾ ان ٻر ريگ ۽۾ڊزا ين جوا تال ڪري تو ڙي جو اهو ععڪس ال جهڙو ۽ جيٿرو ين ث. هوندون پر آه نه ان جي ہن ھئڻ کان انڪار 1, ڪري هي ڇو :. هرڪو عڪس فطرت ج وٽ ماٿندو هوندو ۾ وطرت ڊَهجي بر هڪ ح=ہين مدظهر آهي. هن نظريي سطابق. فنڪار خالق ٺاهي, پر ٌ- 3 ډه 8 /ہ آهي. ن نظ ٫ڻي ونڪار جي ھٿك ۾ وٿ [۱11!0/ َ 3 9 11960111715( آهي .ري
پ ف:مڪار کي جا فځہ لت حاصل . تا سندسن
مطا بي
ڪڌ ڪڪ جي ڪري آهي, ٰ٬ له خليق جي ڪري, ڇچۇق لد وؤذڪار ھن ال ابق خالق ٫
) ٣) (
ٴَ َ َ َ
ني ني نڏو سگهي
هن خيال مطابق هڪ سچو اذڪار پير ِ ود هڪ طريلات
3 بناظر
ھر فنڪار
طريقت جهڙو آهي, ۽ ان اء خبهن*
يڳ ڀ ۾ هڪ وحدت (0101101۱ 09-1( ٣
13 2 - ۽ هن خيال «طابق ڪ؛رت
چڪ وحدت جوا تلاشي آهي چس ونڪار ”٬
٬ ٴ ھار ه. مڪ لاو
يي ؟۽ ٿي نڌو سگهي, دم ا1
ن حسہن انسان ٣ ى لق
۾ سن ِ ڪاأٳبہ[ ۽ "970 اسان کان ٫ٿي ۾ ٻري ڪنهن اهڙيءَ شي .لق
نو آهي <ٰهن کي أل.. ان ۽٬ڍنجي جاآيا تي<س
9 1-1 ]ھ ۽ھ3 خا 1 ااظ و-ہخان دي رڙٳر *7و يي ۽ 7 رھ . ي“ يي َ 99995
ني سا اھ ھن بٽزل تي ال هجڪ ٫وفيءَ ِ
ٿرپيجڪر فدنڪاأر ھو سو حدا ٿي ٿو وڃي. ري 1 ڪري جڪ فنڪار جع صوثيءَ جو رو
نا ٻہو آهي: هڪ موفي ب بتالاشي آهي ڌ. هڪ چو نڪار 5ص(
0 جڪ صو رھ اه نگار آهي, ڏ ھجو
يا ونڪ ار ۽
ھ ڪ صٻوو خرق آهي ھ ڪڪ ف نڪر ۽
يڀ ڪٿ ڪور صوفيءَ جي اہياھدي جو ل*يجو لم
ڏہ. هڪ مشُڪار <
جي يا ھدي جو
عڀرت آھ
يب _
اٺعاه :. ھيڪرٿ اهي۽ هڪ عوفي طالب آهي, 7 هڪ افذڪاز ر (پر يس تا تين مدطاوب هو (5كڄ يي صونيءَ جھو٫طلوب ”قي9"* آهي, جٍ ذڪیأ: را جو ”ني ڻا(
آميردري. 4٣٣ اع
ھڪ صزئيءَ جي نظر ۾ <نق ٻاھ:جيءَ ذات ۾ تئي ((811ل111101151) حسمين آهي پر هڪ انڪار وٽ ہن هن هو ٻنهنجو هڪ منفرد :٬خيل ياتصور آهي. هڪ ڙي خيال کان“ حن" وبعاأ لونڪ اروجو معاملو ٌ ٿي . لڱڻو سگهي ڇو آ. ُن ۾ بنڪار جي پنھنجيءَ زات ۽ پنهنجي تع٫ ورات کي <ڪو دحخل
اُهو فن تان دا ڪري لو سگهجي ۾ وري ان سان <ق شال رهي و سگهي, ڇو 7 حق ڪنهڻ ذات ۾ مانجڻ جهڙي شي ٺاهي. فن وٽ ذاآڀاتث (01501(81[5۱([) هڪ ضروري شي آهي.
هڪ ٫زي جي ڳالھ. هيءَ بہ آهي ٿ. ان جو موصُوع هرو رو ہن ۽ فقط حسان ٻہ نه آھهي. فنڪار لاق نون ٰظربن مطابئق آبح .وگڈڏڻ31ڈق ئي |ھ ۾ آهي: جيٿرو =ہن. بج حسہن جيان <ةہقت ي اهڙيءَ طرح » هڪ بنڪار وٽ ھديد نغار ين مطابق ۽ ڪڏھن
رکي ٿو ۾ آِهو غٌ ”يومود“ آھ
. 5 ”)۱... ”<ق وم د* جو نرو ڄ وآهي د. وھ ناحق
بوحجود-« جو نعرو ڊہ غاطا ٺاهي. ۇڪاأر يي
ايک , ٻئي يدوجود آهن. ھن طأرح سان 7
ائمانڻ جي :رين اندرين صالاحيتن جواظهارآھهي." 46 0651 116) 01 910551011[ 116 15 14ڂرا“
”.111411 01 191111168 ٬ انسان جون ما <يٿون رڳو <ن جي اظهار
لا ۾ ونب ڪري .ون سگهچنڻ. ڪن حال:ن ۽
اڄ ھو ڏکوڍډل انئسان فنڪاأر < ي لا ھر تب سي ”کان وڌڊڪ آهيِ آهي. پر اھا ً0 ڊ. صحيح
آلا۾ قبح آهي. سو ھلڪ رک لا 2ع آرٿ
آهي: هن يي انهيءَ ڳاله جو پٿين آهي ہ آرث پنهن:جيءَ جاع تي ھر حال ۾ حسہين آهي. ان ڪري, ھهڪ آرٽ كثاريءَ جو بشاھدواسين رڳو انهيءَ خيال سان ڪري نتا سگهون ت. ان م ا.ان کي فطرت جو صرف حسڻ اظر ايندو. يقت پر فطرت جو <ہن ته آهي ؛ ني ٿي گثاريءَ کان ٻاھر. گُاريءَ وارو حسڻ زند گيءَ آھ
زند کيءَ جو ۽ ۾ انسان ۾ فطرت ۽
جو <ن ي روزره جي زندگيءَ جو, عوامي
و ي گڏيل سعامان
ھو. ان جاھ ٽي زند گي پانجن *يٽي روٻن ۾ شمڪلين ہت رود آهي.
فن *ڄأو ٿث؛ (1!0آ011101555105ن)ء
و
ي مڪ نان 2 رسالن ۾ هت جو لم ٿن جي ذا ڪر سان اڪ در بدوحود رھهندو آهي.
مهارت عِو لفظ دراصل اٺهيءَ بنيادي (101010)
نا باهپت جي معاليلي 7 أ هع مال ٿيندو آهي هن
سان فن جي ٻاريڪ ہن دعتي ان جي وسيان» ي“ ان کي تم درڄي تا٬ُڊن ماڻي ظ سم ہه#*ي سگهجي. ان ڪري ٽ9 جو
وْڏن ۾ لآ ڍڪ ڍڪ +۾
ماهر هو ماڻهو يا ؤ:نڪار آهي جو ڪهن ,ڊ, ھڪ دور ۾ +و«ود ثُن جي آ. ڪلڪ ۽ خاصيٽون معاومر ڪرڻ جي معادلي آ ماهر ھجي ىٍ ۽ خاص ثاٻابت روڌندو هجي. فن ۽ ان (ت1(ا5)ء
ز جي معابلي 4 ڏانوَ جھو لي ڪنهن مڌرر تل دور جي ف ني اهت ((01081011011 518 )8٤! يا بيداوار جي ذخبري جي ڪيو ويندو آهي.
ڪل ۾ اما 19
اهوئي مب آهي جو أ“ہن
) ٣ڊ (
رهن جي فن (811 180111811) کي (5)116 1680111811) وپ سڏّيند! آهيون. اين ڊ2 ٿي ٿو سگهي دم ڪنهن ھهڪڙي دور ۾ اُن جا ڏانو جدا حدا هجن پر 5 , ان حو مطلب اھو آيندو 3 هڪ تي دوو ۾ ٻ قومون پنهنجي پنڍنجي طربتي سان فن هر ڪمال ڪري رھيون آهن. ڇو ت. ثئن ماڻهن
خ سيا
ي *“ت جي)؛ مار ڏيندو آهي. ڏانو تي جن حالّن حو اٿر
ٻوي ٿو األهن ۾ ةامي درھ ۾ سا )۱٣11111135( ۽
٫ثامہ. رو رہون (16015 1001 ڊپ ۾ خوف جا
يڳ لاڙا ۾ رواڊتون خاص <يثبت رن ٿيون. فنڪار
تي ي اير ٳ لال الهفن .ان دهرډدل هيہوط
9 5 .* اٿر اهي هس 447 ي ذانيتٹ حجو ھ ٻيو وڏو
ڪڪ
ٍٍ ُ
اٿر آ هن جي =“ماجي گروه. جي +77 موي
)1116 0170007 01" 1110 011٤11۱0 ڪردون[011151
٣01[0( [0ٳ00ت +11 تن !؟61(ون) جو. ڇو تن ٬ 0 .
ڪرو /ہ فنعڪار او ارٽ ديہُن اڏو سگهي جنهن
1.
ت جي هن جي .هت يل ماج ۾ ڪا ”يل ني
ڪاألم ٿم يٍ ۱. فنڪار جو پهريون فرض اهو آهي ,:٬ ھو ڏسندلڙن ۾ سنا ڙن کي ہن جي نوع ڃڄ ۾ داد ڪري, ڪا نات جي هي ڏي وڏي ٻولار ۽ جيهڪي هول ڪھ ڊول رڌيون آهن. آن ٽي جو اأڀياسش : يب اھدو 0۾ڪڪڪ نغار ۾ نڅ ڪو اک سال ڪري ڪول ٿو سگهجي. اسان جو ذهن وڳو الهيءَ لانئق آهي ي ھو ھر دڍن ٽين ان هڪ شي يا نوع کي ڏسي. ان ڪري, فنڪار
(.م )
وڳو ڪنهن + ھڪ ٿوع جو بشاهدو ني آهي, 2 ان کي ٻين جي اڳيان پيش ڪندو آھي. يي ي اڳ النْ6 هڪ ڪائنات کان گهي ڪونهي,
پر خود هڪ آوع ڊ. هم ڪور فنڪار ُ
ڇو 85 ھر لوم ألِ ڪ خعوص٫ةن 2 خأص ہن جو ( ,7 2 .
مظهر آھي. ان ڪري فنڪار هر نوع جي جِدا
دا حةہ٤ تن ٍَ خأآټب.ه,
ن کي اجاگر ڪري آڏو
رڌندو آهي. ھن طرح هڪ فنڪار اسان جي
ڏاھ.. ن ڻ
کي باصالاحہ٫ث ڪندو آهي, ٴ ان ح بشاهدي جي قوت وڌاليندو آهي. ۽ قش ڪاأر جو ھهڪڙو فرض هي + آهي 5 ھر نوع کي پنهنجي ابہل سان ۾ [:ه:جي ماحول سان دالائي رکي. ڪو ڊ. نوع ھهڪ جِدا ۽ ڇنل حبقن ڏم آهي. ڪاٿات جو ذرو ذرو هڪ اٽل <قت ۾ ڪليٹ سان قا نه2, آهي. ان ڪري ھھجڪ فنڪاأر ڪُُل ۾ جُز هي انهيءَ ڳانڍابي کي. جهن کي باهمي تعاأق ٿو “ڏجي قاذي وکندو اچي, هڪا نات يا فطارت جو سچ ۽ اصل سندسِ اآڃہهاءہت ۾ ڪايت ۾ آهي. ٽپ طرح سان هڪ ثنڪار ثمارت جون آهي ازلي ۾ ابدي گهندو ۽
<٤ية:ون سهجهائي جن جي سه#هڻ ”کان سواھ أ بين ڪِهن نوم کي سمجهي نٿا سگهون.
س-- بتنڪار جو فرضص هي مم آهي َم هو نڦل پيشض ڪري؛ پر هڪ ڦفنڪار ان نقل پر پنهنجو عڌل ب اوتي ت. ٻوو هو ٫ڄو فنڪار چئبو. ان ڪري فٽنڪار جو فرض آهي ت. هو پنهنجي فن
۾ ۽نهنجي ذاتي جوهر کي . ظاهر ڪري.
في+رد ري؛ ۽٣ ۽ وم
۱ 7 يي ...کد ۽ ڪمن پا اکپ ۇ ۽ “477 ن
شا ڪارن ۾ الام ٿن سان گڏاھڇڄاڻ:. ڏُ
5 4:ڪأر جو رضص ڪھ يي حالت ۽ ان جو ىئن <ڀاث جي قندون کان بيگانو ھوندو.
ڻم هڪ ڊو:نڪار جو اِهو فرص 2 آهي د, هو حبآلَ ڏئي, پر هن جو أتم فرضصس اهو آهي يا هو خيالن کي ڏسينداڙن جي ذهن 7 اڀارڻ جو ڪي ڪري.
.مڪ ونڻڪار حو اهو ڪم م آهي 86 ھو قط رت جو نڌل ڏئي, ۾ر هن جو ,ٿالهون فرص اهو اهي .ہ ھو فطرت جي ڪس کي پنهنجيءَ رنگ ۾ ليڪ فنڪار جا آهي وسيالا آهن»
جن سألَ *3ق ٻ.صو رڌي مورنيءَ
(81 1010101181 1۱70-0181116111101181) ٻنهنجيءَ * "َ
الا ح٫ت کي اهر ڪري ٿو. پر عڪ+ي
شاهڪار (8115 88[011108) ڇر رنگ رڳو پاڇولن
ّ .ڈوڈ رستي به ظاھر
ڪري ممگهبو آهي. ڊُ:گري (0٣1۱1[0111/؟) ۾ ھو پاسيرين ۽ لهوار ين لي ڪن
۽ اڏاوت ۾ ڊانچي کي
پنهنجو ويو بڻائي ٿو. اھ يء طرح) عمارت.ہاڙيءَ (01٣0111ٽ)8161111) ڇر فنڪار حسہن (5011815) ۾ پورن )٣60185( کي ڌرتيب ڏيڻ ۾ استعمال ڪري ٿو. باقي مهيار (508165) ۾ يقدار (5816) بهرحال سڀئي ثبن ۾ ڪهين :. ڪنهن طرح سان ڪيم ايندا آهن. فن لطيف ڇا 0 .
فن لطيف ۾ فن جا چار وڏا قسيم بيان ڪيا
و ند أ آهن:
() ) هو رڌساڙي (811 10100141)
(ٻڄ) صو ردساڙي (811 18510])
(ٻ) عہارنسازي (810111666011115)
(م) صغير سازي 8٣ُ)5( 11111101)
مور ڏسہازڙي بيو رنہوفن ٰ) +81 070-01811186111101181غ )
آهي. ۾ سڏان ون ٫ةاڇرن کي رنگک ۾ ِڪ جي ويلي سينگارڻ ۾ ڪم اچي ٿو. نقاشي, ڊرائنگ ۽ ڇاپو ھن فن ۾ شابل آهن. اهڙيءَ طرح. فو ڏو گر ائي هن فن و شامل آھي. مور نسازي ان جا ٽي کج ڪا ويا آهن:
(۱) ہيورل (8[15؟710) آھي نتش, جي ديوار جي ٿان ڪي جن.
(۽) پئنل )1831615( آھي ْش» جيڪي ڪنهن #رڍم تي ڪي چن.
(ٻ)( 4ج (18865) آهي آأش» ج يڪي ڪنهن ڇبٻائيءَِ عڪس ڪشيءَ یا ڊرائنگ جي وسيلي ڊوسنر تي ڪي« ن.
صو رتساڙيءَ جو فن نہ۔صورتي مواد سان حدا دا ور ۽ خيال پيدا ڪري ٿو. ھن فن ۾ خصوصيتن جو داروبدار انهن وٴكرن (1081611415) تي آهي جه ڪي ا.۔تعءال ڪبا ٿا وڃڻ. دوجوده دور ۾ صو رنگريءَ جي ان جا قدردان گهك آهن, ڇو ت. هي فن مهانگو ۾ ڏاڍو ڏٴ يو آهي.
عما رتسازيءَ ۾ گه*و خيال رڳو رو رتن جو ڪيو ويندو آهي. ان ڪري هڻ فن جا جزا آهن ڌرتيب, ڪارج, وکر, ۽ وٿاڻ, جنهن جو مطلب آهي موڙون مقام. عمارت جي ننڍي
هئڻ يا وڏي هھُڻ جو تعلق معاشمري ُ ب لهڪ ہت
( اس )
ك فيهٽ نظارن جي اھمڪيتٹڻ دوت ۽ حياتٿ ھ
چيا أأً لھ اجھ حي. صوق ڌو نيد“ ۾ ره ي ۱ . *ي يتا 1 2 تب کي
تحہو رات سان آهي. ھن ڻڻ حا جي ڪي خاص رححان آهڻن آهن : مد #۔ي
مأْشہ
با مأ نھ
يا ؟ َ. يا : نر ني , ندر +ج7ي ؟ تل ءي ؟. هي ۽ ھُري
“ي *ي
2 نجارتي.
اهھڄ يھ طرح ۽ صغير سازي#5 ۽ عا ڪرو ورت جي ہن ٺاھهڻ ۾ انهچن |۾و ور ا.ہعمال عڪرڻ جا طريڻا اڃي ٿا وڃن. هاڻوڪو 6 (81 1[1002111)
نھ تاريخ دا سپ آھ
:يي خاص ڪري حدي4 فن جي ارنقا جو مساملو ڏا اڍو
فن جي ار نوا جي ي۱ 2+ر
اھ آ آهي۔ هاڻورڪي فُن جي تاريڂ ۾ تام ڏڪڙ| انقلاب ايندا رهيا آهن. ان جا آءي نظريا جي ك يم
ليا تا وڃن. ه٬٬ُن « کي ٿو سگھ
يي ٌ اڄ جيڪڏھن دليا جي هڪڙڙاي هڪ ۾ #نڪار
ثن جي ھڪڙي طٰ رلائي س نشرلي يھ .ڻ ڪيرِ
حڪري رھ | آ ي 65 سا ڳٌي د دا چين ٻئي
ماجڪ ۾ ڪو ڦڏينڪار اھ 1 حي اڪاڏ ت ق 6-7 يا ڳا * ”يا
ال صح٬٫ْڇن نظرتئي تي ڪيم ان ط. ْ: ڌڊڪڪوڙ ي٤ ممدډل جا جڪ ي “ماجي,
ھ أٳاڇ. 1 مع ارتي نه.ہياٴتي ڱؼٍ ت4اني سمب 7 اھ ن. فن
جي تاريخ کي گهڻو ڪري انساني تهذيب ۽ ڪاچر جي تاريخ سان پيٽي پڙه٫و ويو آهي, ۽ اھو آ مم 5 ي جو ؛ يا ني تاريخ ج جي هنگامي
۾ پرشنور دو رن ۽ فن َ دمار ڏآڪڙيون اد يلول آيون آهن, ۾ اطهيِ:انَ چٍ آرام *ي دورن
ٰ گروه, جايو جنهن کي ڪ«۾ببيت (01511ا011) م
۽ ان جي ڪن خاص نظرثٰي کي قا ڏيم رھڻ جو دوقعو دمامم گهاو وقتث ليو آهي. ان رډت۱ ارٽ جي تاريخ ود انان جي تاريخ حو 5 جڪ ححصدو آهي.
فن جي تاريخ ۾ جہ ڪي نوان نجڃربا ڪيا ويا آعن ڏن جي ڊو بان ڪو ڏ. ڪو آشيم ۽ اثقلاب انگيزڙ خيال موحود آهي. گذ ريل سو سالن جي دو ران اهڙا ڪبترا ٿي ۽ انھهن تجربن کي گڏي ها وحعڪو فُن سڏ جي ڏو.
7جڃربا ھڪيا ويا آهن انهن تجربن مان ھرهڪ تجرتي فنڪار کي ڪو
ني ڪو حق سيكاريو ۽ سيچ ڏو آھي. هرھهڪ
نون آ«ربو ورري ڊچنگ (50(10) : دواد 198٤61( 511[604) لا ۾ هڪ آأشي قدمر بہ آهي ٴ
َ جي دجموعي تاريڂ '۽ تا چڪڪو اضاڎو . آهي
حڃدايل آرٽ جي ادا ۾ ٽون تجرٻ ڪارن
خالص رنگف 001011٣( ٿ٣1911) ۾ فطرت جي ُہن
هن گروه. جي فنڪارن کي بتاثر فنڪار
(111155101[58) سڏ ڊو وډو آهي۔. هي اڪ ول ب
6
1 َُّ و 2 ھالي پرانو رو *. دو سد جي.
ڻو (5191115111ٽ9ز111) کا پوءِ هڪ ٳ يو
يا نالي سان سڏيو ويو آهي. جهڙيءَ طرح مٽاثر گروھِ وارن رنگک جو استعمال پنهنجي پنهتجي ڂبہال طونل آزادان ِ نرالي نموني ۾ ڪيو۽ تهڙيءَ ط٫ ح ڪعبيت وارن وري ڍا٬ڃي (10751) و آزادانہ . تععال ڪيو ۾ هن ڏس ۾ پراڻا وڙي ڇڏيا. هن نرتي بدطااق فنڪار
ثميرد رک ۽ ٣ ۾ ام
کي ہن جي ٻاغر ډڻٴھ شڪَڪل چچ يي هڪ ذ
ڊ هي هنجي مد 2 دراد جي خيال ”کان +روڙي سرورڙي استعمال ڪرڻ جو حق آهي. 12 تر“ ةٰ ھن ”رح سال “ِن حا “هي رح ڪج پهاو ڪڪ جيترا اهم آهن» ۽ انهن سڀتي جو دشاھدو ». فنڪارن جو اهوگروھ. جھو جردْيءُ 7 اوريو,
اظ ارت (61188810111519) جي نالي سان ٿو
يٍ سڏ جي. ھن گروھ, رنگ ۾ ڊ هڪ کي اهھڙي نهوني ابو جو ڀا ون ان ونڪارن جي ۽ ه:#ن ذاتي امدتکن. احسہاسن شڪرن ٴ خہالن جو اظهار . هن بنيادي رنكن کان سوا ا9 رنگن جو ا« تعمال پ, ڪو. تله ن ۾ ڪارين لي ڪن سان
يا ھڪہُ ابتڙ نظارن (01685ت) سان ھٽڻن
ي ي ۾ هن بدشاھدن ۾ احساسہن جو اظهار هڪ يو. دوجوده دور جي نقاڻيءَ ۽ وڏو انقلاپ
”خاصيت9* (1195118001011) جي نظرتي جي ڪري
َر ڙه . ھن نظرني مطابق, نقاغش يا ف:مڪار خ ڳپ
ڊنهنجي ذھن ۽ سَن جي آادر دوج ود زاون چ
ي عدنڻ (*:10111) جو اظهار ڊ. ڪري ڏو هي
ٴ ٴٌ ٿا ڪيڏھهن ڪڏ هن رڳو ھڪ ٻن
ھن لي ڪن يا ٽٻڪن کي هڪ انداز ۾ پش ڪرڻ سان بہ هڪ شاھڪار کي جُو ڏئي و سگهجي سڌي ۽ غالي پتي جي هڪڙي پا“ي ھڪڙي
ساڌي لي ڪ پاڏڻ سان دم فُن جو <ق ادا ٿي دم
ٽو
وڃي؛ جو تہ هيءَ ل. ڪڪ ار فٽڪار +*ي دھن
جي ڪنهن :. ڪنهن تصون خاڪي ۾ زاويي
جَي نماٌند کي تہ شرر ڪري ڏي. هي نظر يو
اجڃڪلھ. ڌڏماور ول آهين ۽ پا ڪا يهاڏ فِ:ڪ رن
يي مان :ہ گهڻا ڪن ٬آہ ڪ نن حد آذ لين ھن 4 َ نظرئي جي تحت ڪيم ڪري رھيا آهن.
ع ميٽ (19811111118 1 11ع) 4 فن جو هڪ حجدره4 نظر ڍو آهي, ہن ۽ حعدا جدا نشاانن, ڇةڌڙڪن يا ٽيڊڪن سان چرپر يا ڊير ڪڪ ڏيکاريو
ويندو آهي.
خياللات اڍاريندڙ فُن(011 011:191181),. هن دوو جو هڪ تمام مقبول ان آهي. ۾ اچ ڪل ھ. برطائيا ۾ هن ان تي ڌمام عمدا اج ربا ڪيا ويا آهن. ھن آرٽ کي هن طرح بيان ڪري ٿو سگهجي 7 خيالات ۽ احساسات جيڪي آنڀپاري ۾ ڏجن ٿا سي پاڻ ان ف؛هاري کان وڌڊيڪ اههہ٫ت وار؛ آهن,
سٿي يڪي فن جا تجر با بيان ڪيا ويا آهن, انهن مان ھرھهڪ ھهڪ خاص حالت جي پيدآوار آهي, ۽ انهيءَ حالت کي اڏٽسان جي روح جي ڪنهن نر ڪنين 7ٰقابا ادا ڪيو آهي. أنهُن “ڀتي حالتن جو باريڪ مطالعو ڪرڻ 1 ڪرو ري آهي. ھن بوجوده دور جي ئن جي هڪ ّقاا اها ٳ, آهي ڏيندڙ ۾ مشاهده نگار کي پنهنجي مدشاهدي جي قوتٽ کي ڏمامو وڏيءَ حد تانين وڌا نڻو ۽ سنوارڻو پوندو. هاڻوڪي فقن جو مطالعو. هاڻلوڪي فن ۾ سرخيءَ ري يا مقصاد کي
أايڏي اھ رٿ حاصل نآ آهي. ڏي طرہاي,
) ٣ (
۾ ڊيگف
ي ؟ *” کي طر ڍقو. ڏسڻو اِهو آهي
.اڪ اھ
سلٰية
ما آهي تہ پرش سان پيدا ڪيل هڪوڙو نئان ٻئي نان سان ڪهڙي طريقي .نا وا5 آهي, هم ان وابستگي ءج ي ڪري ڪھ يتھ حد تائين خيال ”يي اڀارڻ جو ڪيم ڪري رھيو آهي. نقاشيءَ لا ۾ ڪنهن :ِ ڪڏهن آهيِ شي جو اتتخاب ڪرڻ ڪا خاص ڳالي, آ آهي. ڪنهن ٍ ه -= ُ 9 يعمولي شي ۾ خيالات ئي آپارڻ جو ڪي ۽ اهڙيءَ ريت
مواد پيدا ڪري ٿو سگهجي.
کي نقش ڪرڻ ب ضروري نه آهي. خاصيت جي
ڪنهن
پوتلگن ج مطابق, ڪنهن ُا مي جون فقط
يپ بنيادي خصوصيتون ھهٿ ڪري, انهن جو اظهار ڪرڻً) ٳڊم ڪائي آھ هي. هي فعل انهيءَ حد تائين جائز آهي, جنهن حد تائين اصل ت ڪل جو فقط ڍانچو وڃي ٫آڃي.
پاڪيتان 7 سيف الد ہن َ ڪر يا اھا فنڪار آھن, جي شين جي فقط خصوصي تن ڏڍڻ
شاڪ رعلي ۾ پرو بر اهڙا فنڪار آھن, حيڊڪ
يَ وص ہةن کي فۇٴ ڪنهن حر تانين أ مه مال
ڪن ٿا. پر ٻنهي حالٹن ۾ ڊيه ڪ يا اڏاوت جا
بنيادي اصول برتارار وکڻا آهڻ. اهي بنيادي اصول () توارن (ة81816): توازن نةايءَ جي
نع رل ”کي ھھڪ خاص نموٽي سان اتعمال
ڪرڻ ڇجو ثالو آهي.
) تا )
(ڄ) تناسمسب (601011101): تناسب #طابق ڪٹل يا
رکيو ويندو آهي. ۾ ڪاو ذنأا.ب جي خيال ان
جزن جو پنڍنجي اصل سان تعلق برفرار
عظيم فنڪار آھي. ڍوناني فن ۾ ہنأ سب کي
وڏي اھهيت حاصل آهي. تناسب جو ھر عمل
ۇ. کل | يا ۾ 9 ٿو |ً » ڪلاہ عمح مت ميه .. ب ي داي ٿ*ييت) اي دۇ
(ٳ) هڪجهتي (1711111) ۽ تن جي چر[ر ڇ نرڪ جي دُي 9 ”8 هُٰأ مث ( 118119011۱( وري « ھهڪن (5 104 611۱[1)
٤ نبيدا
ج ا|دازن (01165]) جي جڪ خاص ډندو بسممت جو
نالو آهي.
(صم) باهمت (11119) ۽ هي اصول اهو آهي, جهن »طابق فن جو ڪوب شاهڪار “ڃو سارو سال ههاڪ هيہه
شڪ ئي مال يٺ ۽ ان جا
سب عناصر ڊنهنجيءَ وحدت .ال ها ھءث ۽ رھند| ھن .
تهديډب»
اريڂ ٍ دعأويِ جي اي معادان ۽ ُن ڏي +76 ڻ جي أاھهيأت اڃچڪاه. وڏي وئي
- 4“ ۾ 8 آهي. اسيان جو ودو #رضن اهو 2 آهي ٌ أهہن ان
> ٫طا لھ
کي ي ي با ۽ ڪ تاب ڇپايرن, ڃٍ سنڌي ۇن هڪ
طرف وڌذيمڪه ڌيان ڏيونء سنڏي ڪارن ان
ڪريون ٴٍ عار آدبيءَ کي ان هه ڻ جي لا ۾ تيار ڪڪ ريول. سان ۾ +وجود مهو ول فنڪارن کي قح
دمناجج
اي ڪرڻ جي ڌڪڙي صرو رت آهي.
7 آ. اهو ڪي ڪڏهن ۽ ۾ ڪير ڎو ڪري,
ھا
' .- ٤ ّ
۽ 4 ۱
الاقاد
ملع
ادبي شهبہاري جي رک حا دم پاڻ ٹُن ٿا ڇڪ سس انداڙ بيان . بہُو هس ڏنل پي اهر پر ڀا گي
ڪنهن شهپاري جي زند يي نآ گهڻن
سولائي ء٤ سان اه ٿو. ٫ي ڪ٬خن د.
ي -سگهجي م
ڪن ھہہُّت ۽ ڏ٬ي 3 ھيہُہءن ۽ وقت ٻوٴقتٹ
ٺوان نوان تجربا ڏيندا رهن ٿا ڄج:هٽنڪري نظيمم هر روز نت نوان ويس پهري جلوهگر ٿيندو رهي ٿو. انهيءَ2 ڪري, ڪنهن » ادبي شهپاري جي زند گي جو محرڪ سندس هيت کي ٺهرائي ٺو سگهجي ندس حياث جو آڌار ہنس پش
ڪيل پيغام تي رهي تو ڇو جو پيغام جي
اناديت پ نهن جن ڪر دارن تي داروبدار رک
ي ني؛ ڪي زند کي ٴ حو حمصو هوند| آهن. دئنيا ح
ا-الامي جي
ڪا اهڙي صنفا ہن :ہ ليندي,
ادب نمي کان وأةِ ٣ جنهن جا
ڪ ردار ڪربالا جي ڪردارن جُ<ري حأہهہ٫ت
رکندا هجن. انهيءَ ڪري, جتي ب اسالام جو
آفاڻي پيغاھر پهّو » اتان جي مقامي ادب برلبي کي <ق جي اظهار پر بيڊپاڻي اختيار ڪرڻ جو بهردن ۾ لاڙا ني
خدا پرستيءَ تقو بساوات عزتِ ئفس ۽
يدر ڪ مور ڪصندي جي2 ۽ جاھ
ڏ؛ بڊرصُير پاڪ _ ھند جو بقامي ادب هن
ي“
يِ
ادب
صو لڊم ذ-گاري
داد
عالت لير (سر ڍڪ کان لاتعاق رهي اڄ سگهيو.
اسان جو علاقائي ادب اسان ڪ ي مذهبي ٴ ثتانتي زند گي ان فطري طور هم آهنگ آهي. پاڪ يتان يت وڏيڪ مختلف عالا لان ۾ رهندڙ تال ٻوليون ڳالهائيندڙن جو مجموءو آھي, پر اهو اڪتلاف اهھڙو تئي آهي ڙو ھڪ تلعي جي بيڂتلف ڪنگرن 7 ھوندو آهي. ھ رڪنگري ھو وجود حدا دا جكھ. والاريندو آهي, پر ٻوھ بہ
ٿه رڪ تي ديوار جو ح<صو ھوندو آهي, ۽ سا ہ
َّْ
ادب ڪنگرن مثل آهي
ُئي ئي اسان جو علاقائي
قلعو پاڪستان آھ
سان اڏيل ھوندو آهي
ي ۽ ۽ نچ ہاد ھب أ الاھ آهي. پاهڪ ان جي ا7 تاني وحدتِ وراد جو يٍ وڏو ھان ي نظر
ادب ٻر انهيءَ آ حو بخہتصر تعارف ھهييٺ پش ظ ٿو.
(۱) بضقال ي هوڏيو.
بنگالي اڏت جو سرہايو مسلمان شاعرن عالهن.
جي سرٽين ۾ اتم درجي ي ٿو جنهن
صوفين حڪتہرانن جي ڪاوش جو نٹيجو آهي. نا چڪ انگرڊيڙ جي چوڻ يدوجہمبپ بنگالي ربان جا سڀ کان سا گيت آهي آهن, جن ۾ گهڻي ”کان
77-3 سح ۽ سوڙ آهي. سو رھڊن صبديَھ جي شاعر
شوخ قبضص اه !:جي زاڍغب سالامرو ألله عليها جو
- لْ بنگالي
يٍ ادب ۽
ڪ رر تھ لا ٤ کا أ مريو ڃيہمز چو ڌس
نڻين باب جو اضافو ڪيو (۱ر). اھڙي# طرح ۽
بنگالي ادب ۾ “چو آڏيشيا"
اه
_ جنهن کي ڃو ہھ.۔
۽ ھ #ڄ .11 حرثڻي چوڻ گهرجي ۔ رثمي جي 2 ڪل ۽ ظاهر
ڏيا. +غ ًت جح .- نالى ڪربالا ملق گيت وجود
آيا. بعد هڪ ٫
جيپ
هر رن
شذمڪل جو بنگال
4 ۾ <را::ي ي
ارا ان .. تل "هن
جي تاريخ جي وادفڪارن کان اكجهو د آهي .8
نا لو رز ٿيو.
َ هي طو تم ڇڪ ہاڻ جر سر درمر مہدالن
رهو آهي 57 اها ڪلل ڪش جہ مادي طر ڍاڻ
رخ سال عروج - کي اتي نڪري يم ال کان مم
وٽ چڙهيل يي ي. “2 )۽ بح هد ان (وفات ...1 اع( وارو پنگا 8 ر “مب کا لٻ زاوْال 7 :رل _ سن »۽
حہ ڪو ڪڪ َ! نظم اھ بقول ڊا ڪر
انعاوالحق. مسميهور ھندو نا ”.هاڀارت؟ جي جواب ۾ لکيو وبو رڄ). ڪرڊلا جي واقعي
سان تعلق ردند ھمڪ ::
“ي َ نالو ”زاري" آهي. جنهن جي پش ڪرڻ لاءِ آواز سان گڏ خاص ادان 2 جي رو رت ھوندي
آھي (م)
انھ
ها # أ« وو را ڪال ديير ڍا ډو حہمب ۽ : *ي 97
چ -- هو بالو ”جاري دان“ اڪ (سآ
-
!]1 أ اح ين,الاللهنہ- بتحمالي نمي جي ڏس ۾, رۇ. ار“ ٫ ني شُأاغدر ڏهدزا ڌا سال مر
. پاڻ موڌيو آهي حڪ رل يعلق خاْص الاب
آفرين ڪاام کان
َ س٫دس ۔ہورو شعر هن نظر ڏو.
()( ڪش ه ڊو يٍ هو هو. ڪه ري ادب ۽
سا ني کان يا ڏر
َ هن ۾ ڀار 1# .۱ ا8 ... درنهو اقاديت دوري كن ڪا
َ «رٽمي چوڻ ذان ان پنهنجيءَ -- يا رڄخانَ
تي متخصبير ڪوب عنوآن ڏو دز ڪري, عنوان
هي رعأ ات سان اهو دنخلومر *ہل درندو 5ك دھعتث قہصيدي ۽ -رنءي جي تلف ٻندن ۽ ليه ڊ ڃم
ٿيل هوندو آهي ان درٽيي نگار ”عدله*
عنوان !پسند ڪيو, 7 ڏي ي انهِيءَ عنوان جي
ر:|اډت ...ان ساري جو سارو مرٿيو انهيءَ انداز مان دپ راب ھ ڻ گهرجي) در ”ان ٽوڙ ين ڪي
ر تالارزي ۽ رءايت جو دامدن ڇڏڻ ُ گهرجي.
َ راي جي تهليمي افأاددت ٫ +ڄہل اهي ڇو جو ان جي دائري 0 عل *ي۱ ادبي ثقهي ٍَ تار يخي واتعا . اخلاقي کم <و ذڪر مم
سمايل هوندو آھ
يٍ )). (ح٣) تو ۽ ڏم
پشّتو ۾ ڪربا جو قشضيو درد ڀريل هرٿين
دُ خنسٽ
م انگيڙ نوح<ن ٍِ وڙ ادن تي يهل آهي.
پ2 ھ ها 1 آ * لڪ سو رڏٌيأ #رني رين وانگر شجاعٽتشس خرم ۽
ما ندوازيءَ ُ 8 (خبت! لٰعينٰ ح
<ِ ي *ثالي روأ ين سان ہالاہال آهن (ي). ذوا اليح . اح <ِ ّ
ُا آهن. ڻ
رٽ ي لون گآ
تج 1 ! ...5 ھا[ . ح ۾ حڪ٤ځ <؛ ڇ قغخ 26 ڃّ يٍ ون ٣ 2 ي 4-4 *ي َ”“ ۽ مدٺ تان ڪا
يا )(٣( ڀنچا.ى ٿو ڌو
ي ور آھهن.
ڊنجابي شاعريءَ جو تمام گهڻو ذخيرو منظومر دا.تانن !( پکڙيل آهي. اسان کي جتي ھتان جي عم داستانن جي اغاز ۾ ڪربلا جي قضيي جا أھم! عأء1ه علبحده شاعرن جا
" 9 9 96 9 1 .َ يل جاميهدارو دن ؛دنايا“ ر نشار اچڻ ٿا
4 <ء ڪي اتس ڪربالا جي پر درد سانحي جا ۱ ځ* ا يره رين . *نھ۔ اک ۽ع
داستان آهن )(4). انهن
منظومر
”ذان سوا ډَحأبيءَ ۾ ذبرحاأً۽ ڪڪ لي
اڪيسيار آهن.
(ه) باوجي ٿر ڏمو.
عاتم بلوچي ټَّ ٻاءريءَ ۾ <پ_ اھلميت جا رحڃحان آّ انهي ءَ بالَ سندن روآتي ابتداڻي
حالاتث ٣ آبديق ٿئي کي ا3 ھو لب جي
عالانتي َ کان آهِ
علي, السالام جا طرفدار ها ۾ ڍزيد خلاف جنگ
ا ۾ ڪربلا ۾ حضرت امام حسہبن
سو ئي ين آخوڪار پام ڇڏنو ڊق هو( ٴ 6
ھ دا ڊاوچي مردڏيا حا۾ ود ڪڪ أ
!رب جي يهر رڻي الامي دنيا جي آزاديءَ واري بيدار روح . واشيح طور سان ٻڌڻ ۾ اچي ٿي ()۱ ۱ ”,وڊ يڪ نالي ھ ڪ لوڪ گيت ڊ3 بلوچي درليي جي ھ ڪڪ ىمف آهي 5 1 4 ه َ
)3 ملتاني ڌهوء سلتائي یا سرائڪي زبان جي مرئہي جىي ي علاقائي ادب ۾ تهايت فيهتي سرہأايو آهي.
گوئي اسان
1 . ٿ سس رك ٌ روعات هر بلتائي مريو فار۔يءَ دذان ڊو يہاذر
3
رھ و ) ۽ ۽ جي ٫اتاني ته شاعرن ذاڪرن قمامر
گهڻي عرڌر ڍزيءَ مان ري کي آايتري ”رقي وڎرائي ما
جو “7 ي اولھ. پا ڪ يتان 7 دت<رمر دوران ي ذاڪرن کي خاص طرح مدعو ڪيوويندو
آهي. عجيب ڳاله, آهي جو خود لكنوة يي دجلمهدن 3 ملتالڍن جي طفيل ٿي هاو خوائيءَ جو مرو
پنياد ډو (۽٣۱). باہائي قصيدي
جتي مثنويََڻ هداس يهس وعيره جي 0 لب وپ نظر
اچي * در »۽ ۽ آني آھ ري دنن خاص ايجاد 1 د له ئي ددع ڪ, ٫لا ۾ جي 21 جي وڏت أ٤يل اهر سال گڏيل, قيادت خيز بندن رحسہيئي دوهرن) جي ٿ يت هر
ڏمامر ججهي أ ندازڙ ۾ ملي ڏ و. هي رل جُْي مچلٰہن
جي تا -4ہن کي
رين ۾ خرق ڪري ڇڏيندا آهن. اتي سندن ,دا وري فضاٴئل _ اھ يٹ سان لبريز هجن ڪري تھ رهُ حيدري جي گواچ ۾ داد حاصل ڪندا آهن.
() سنڏي ٿ ڏو
تار يءثي ڪتاٻن جي ورقگردانيءَ سان لور ٿئي
دان آڳانا آهن. اسلام جي اچڻ سان انهن
لا ڳابن ڳ اڃا وڌڊمڪ گهر اپ بيدا ڌ يُ س٬ذين
جي آل مد عليهم ااسہ ام سان -.. عبدت واري گهراڻپ, گهرو ناتڻ ٿائم ٿيڻ سان پئھ, پنهنجائّپ جي حد تائين ڏجي سي امام علي ن امام <سين عا
زين المابدين ڊ ال... لام جي حرم
ڊبازوڪڪ ۾ نو مگ سنڏي 1 <عبرت رك (حم
والده «۽و و ھ#ڻ عا
جي ۾ آشڪار آهي ( 1 .
باب الا. الام سنڌ جي رهوا. ہن جي حضو
صلهم جي گر اڻي سان انهيءَ #ةيد تگذاريءَ مه مب وڏيا ڊر ,ھر بمان سل ٿي
حاصل آهي
اهو شرف جو ھہان جي ادب جي سرهاڻ ٿي ٫رثيو آهي. اهڙو ڪو شاعر ورلي اڀندو جيڪو
ڪرڊالا جي قضيي کان تطعي لاتعلق رھيو ھج
+ف1 بد قهءتيءَ سان سنڌي ادب پر درثيي تگاريءَ تي بللڪل هي لکيو ودو آهي, الا ڙڪڪ سنڏي
شاعرن مرئہي گويءَ ۽ پاڻ پلهاڻيندي جيڊڪي
( پا )
نئي ٴ ص/٫و ري آجڃربا ڪا آهن “ي جڪ ڄامع >#*4*ي اندازڙ أ
تصثيف جا متفاضي آهن. أق سن جي ٻ٬ه. آهي حو ودو رهاو آهي.
۽۾ ڇيل آهي, حڊرڊڪو س٬لڏڏي ادب
جو ڪ. ڏارو زاري, اوسارول تصيدو ند ۽۾ سنڏي +رلہي جي ٿن “ني صنفن کي رانج تا ره دو يي ان جوا يٿو ولد ڪرڻ جي خد٫ت پر دردن توڙي عو رتن گڏجي جي ”لوڪ ادب“" سهيڻ واريءَ رتُا ۾ لڪل
ڀّ 059 خ ”. -لة ٣ ء ٴ ٽ پاڻ ويو اھ , انھ ٴ ڪري سنديٍ ار وڏ نظرانداز ڪيون ويون آهن. انهن خالص سنڌي ”" ي؛' ڏي ي ڻي
صنفن کان سواق ڪرڊلا جو قضيو, فارسي ۾ ڄڻ» لا کيڻي لطيف جي ۾وڻ وچب #بتااتڻڪن اڙدو کان مار ٿيندي سالام نوحي دربعي يا ۾ اتام ٿيو ھار چا حئورن“ جو عملي يلص جي ھت واري درلعي جي صوٴرت ۾ به == تمفسہير آهي. <والا. (و) ڊاڪٽر انعام الحق: ”سام ڊنگالي ادب" اداره ٫طبوعات پاڪستان ڪراچي ٣۾ 4 (ع» ٿن ۾/٣)۱. ( ڄ) ابضاً: ص ٣. ۽. (م) اديب سهيل:لوڪ كيتونل ڪاجشن ال روزا:, جنگ ڪراچي م يب ۽ (ع صب. (م) ڏسہو: ويڊيو پاڪستان جو پندره رو زه آهنگ" ڪراچيَ ۱ مارچ - ۾۽۔بارچ وب ۱م. (۾) هفتيوار يه" لاهورن محرم نہهبر ډآ4۽وع (مغمون؛ ”ڪي ميري سري.). (ٻ) پندره رو زه ”ارشاد", ڪراچي سي +4۽(ع. ص رآ (ي) ايشاً:ِ ص رم . (ِ) ايضاً؛ ص آم. 60 شقيم عقيل: مضمون “پنجابي شاعري هي ٫ رب نكاري“ روزا:ہ #ڪمنگ"* ڪراچي, رو نمڊر ۽ 47 1ع. (. .) بير خدابيش بجاراڻي: ”قديم بلوچي شاعري ۽ بزم نقافت ڪوٽٽا +٣ ۽ ان 4٣ ۱. (۱) پندره روزه ”ارشاد؟ل ڪراچي. 7۱ئي 4+ڊرع ص ۱+م. ( )1 اهر سن : بشنينرن ڪٺ آهنكت. ”پاڪييتان ڪر عوامي ٣ثيت"ل اداره مدطوعات پاڪ يتان ڪراچي ا4 ۽ اع ص 5امم. (٣۽) ڪبقي جام پوري: مشہمون “”٫لتاني زباڻ ين ڍر" باهتاد, ”با هِ نو" ڪراچي. بي ۾ ۾ 4چ۱ع) ڪن مء (آ) علابہ ابن جرير طبري: تاريخ طبري. اڙدو ترجمو۽ حصو ڇهون, نفيس اڪيڊتي
ڪراچي. ور ع) ان با ڄء
) قہہ وڙک ڄ# ۽ عم
ِ. صادر ذوالفقار علي ڀٽي« گذريل جنورييءَ5 جي پوئين هفتي پاڪستان ۾ ٻاهرين اڪن جي سفيرن کي
ل6« ۽ طْ ِ . “ . لاڙڪاڻي ۾ ڪرڏيوء 0د1جر با مسرڪانن موهن جي
دڙي تي دعوت جر وڏو اهتمام ڪيو ويو. ٻاهر يان مهمان
ْنڍ ڀَ ڳڻڻو سنل جي هنر ۽ دازنجخي ورني مان گهڻو متاثر نيا
چڳ
موھن جي دڙي جي ھوائي اڏي تي عوام پاران آجيان.
موهنٰ جي دڙي جي هوائي اڏذي ٽي« اخباري عيوضبن
سان ڳالهم ٻوله. لي
.4 صدر ۽ سندس گهرواري. سندن پاران ڏنل رات جي
بانيءَ جي دعوت وقت پرڏيهي مهمائن سان ملي رهيا
آهن (لاڙڪاڻو: ۽ جنوري ٣ي 4 ع)ه
پرڏيهي سقيرن کي ذنل رات جي ىاٺيءَ جي دعوت ڀر تقرير.
پاڪسنان جو حج _ وقل روانگيءَ کان اڳ (؟ ۽ ڄنوريل ٣ اع).
وؤد جو اڳواڻ اصدو جو اطلاعات اوثٴف ٴَ حج جي دعاملن ۾ صدن قائٌد اعظي جي زار تي (۔جنوري ٣پء) صلاحڪار) سولانا ڪوثر نيازي ساڄي کان چوٿون, ٫ير رسول اچ خان 00 (سنڌ جي 5 جو وڏو صلاحڪار) ساڄي
کان نيون,
مم
ًح . َ حبدڙ۽ اه رلر هادوس
يي
َي ص 77٣ -*
امر جليل
حول نمازڙ شر ددع آيڻ کان مچ ددر اڳ جڪ 9 هڪ روجهو يي جهن جا وار يي اکيون
نل ۽ ڏڍل ہ د.ر
لا ليڙون هئل سو دود.“ كه
2 ن ڙو ٿيو. هو آدڙ ھر واروو قداآور مس هو, ڪالها ويڪرا ھئ٬سن ۾ زندگي جو ٻوھ۾. سهنذدي ۽ ند ي. ٻڌيءَ ڃو ڪْدو ڪمان ٍ ويو هوس پنهنجيءَ جاھ تي بيهي, هن ٬يدان
ي اُڏايندڙ نگاھم وڏي.
ما٬+وارو .ان صڪ را چيءَ جي ن ق ين ماڻهن سان بقل پيو ھو. اعد نمازڙ شروع ٿيڻ «حڪ ڄڇ ڊڙڍوڙ؛ وڃي بچ ون ھيون. لان بد عقيدت ھٍ ڏه اير جوشش سان أ=الامي تاريخ جا ورىي
وراڻي رهيو ھو. ھو ڪنهن وقٹت ٻانوون يچ ڪري ۽ ڪين وقت ”کولي 5 ار جاڏ ھ ۾ نهن وت لا هي مانهھن ۾ آدہاد) جو سل
4ٻو جا ڳاڏيڻ جي ڪوشش ڪري ريو هو. مالهو ادب مان و دڏُا ه؛ال ۾ ٽور سان وا ٻڏي رھيا ها ۽ جهودا کائي رھيا هئا. ساندن نگاھون اڳيان رکيل بوٽن تي كتل هيون. بوٽز. سرن ڀأڏڏن ۾ چمپلن جا درا رن سان مليل هثا؛ ۾ مصلي آڏو سجدي واري هينڌ کان انچ كکن
پري رکيا هئا. جن ڄڻڻ پاڻ سان دٴلدل وانگر
4
سيئگاريل ٻار آندا هئل ھڪ اک ٻاون
تن جي ۾ ڃأ ٻي ڊو نن 7 ھ٬ٌي. صٻجہ_م بلڙانڻ ماٽئيڊڪ رو فون 2 وا سحڪري رھيو ھو) ۾ وا عظ لائوڊ أٻہعڪرن
مان ٻر اٿ ڪري رهھيو ھو.
”ويهي رھ.. هڪ شخص
ث مل يھ کي ٻانهن ۾ ھمٺ وجهندي جيو. ”بيو
ڇو آھين. ڀولي ڇڏائٌجي وڍئٌي اڏئي حا؟ه
8 ٿا َ ٴٌ مل يع کيس جواب ڌم ڏاو. سيک ديئي
ٻانهن ڇڏائي ھو پوڏيڻء قطار پاڻ نڪري
اڳينءَ قطار ۽ وجي يڏو ”اين پري ڪر پڻهنجا دانگيءَ جهڙا »2 رڪ جيتري هڪ جواڻن شيديءَ 23
ٺوٺ يي چيو 7 يااهو آهہن ڍا ڏا,, !ه
لك يھ يس حواب دم ڏنو. ھو آن قطار ماڻ
نڪ ري اڳينء قطار ۾ وڃي ٫هڏو.
”او هو! ودو ڪو ڍوڪ 5 اڇن
آعرن ڪپڙن واري هڪ ش٬تصس ڪاوڙ وڪان چيو ”شرم نه أڍئٌي منهنجي ڪوري پاجامي جي پاچي ني هجو غأيظ ْر ڏيئي ڇڏيءُ 4
تب ديع ڪاو ڙيل تخخص جي جملي کي
ٻڌو۔اڻ ڌو ڪري ڇڏيول وک آکڻي ِن کان
اڳينءَ قطار ۾ فڃي اه ُْو.
ن جهڙي - ڇ ڇُه:+ڙي وحځ:ندي چو
”خبردار,؟ شيديءَ ك بديءَ# تي ”لا حول واه! دہٌّرب حجو مصلو هي بيڀرو ڪري اپليسر!* شيديءَ چهنڊڙيء جي برواهھ نر ڪئي. ان
ڇڏيہ. ماڻهو آهيڻ يا اٻن
قط ومان :ڪري. اڳينء تطار آ وڃي ڊ وه
ا3 بن مائس «ھ جڪ تثوحوان. جهن حا لهڃي ۾ چو ”باغيچي مان پچرو 99 جج آهءين ڇا! 5
پا“ىي 7 ويل ايڪدر ڇاپڀ جوائڙن ڏھ مڪ ھهرت حڪري آيو آهي."
.. پ .؟.
دنهي۔چ٬ئي ٻيهر دهھڪ ڏو
هڪ ڪر ڙو جنهن جهوٽا پئي اڏا
تمهن وئن مان منهن ڪڍندي چيو “نرڙا تن ٿيو واعظ ٻڏڻ ڏيو.؟*
”بس ڪر آصبابيل جاپي!؟" ھڪ جوانڑي ”کيس لُھ پھ. چپ ڪرائي ڇڏيو.
ان وج ۾ شيدي اها قطار ڇڏي, أ بينءَ قطار ۾ وڃي بيو
“ُا
ٳٌ ”ي
7[ .. ه ڪذانهن پيو اچ ن! ٻن۔ ٽن ڄڻن
اڏيس ڊہ٫ڄاآوي ڇڏ۔.و. ھن س٫نلصق قا ڏل پرادن ڪپڙن ڏانهن حقارت وچان ڏسندي چيو, ”هتي
ممائي ني ٿي و رھا٬جي ڇا جو بانئدر جيان نڇا ڏيندو
(. ۾(
“پولتي و !9
”خيردار جو أ ڳڻي آيو آھي. !4 يل يھ ”مين حواب 5 ڏنو. هو اڳ ي هليو وڍو. ٻرانگهون ”ڏڻندو ڇا ڏيندو ) ھو 0
وطارون ل<اڙي ويو.
ماڻهن 7 ٿا ڪوڙو پڻجي ويو. >< ن جهوڏا ڊُي كاڌا “ي سچا ڳٺ ٿي ويٿا َا وھ هئا ۾ ڪن سان واعظ ٻڌي ۾ | من سان اٴڳيان
رڌيل ٻوٽ ّ- رھيا هئا “ي شر راغ وانگر
ر
ڪڌ ٤ يءَ ڏانهن کي لگا. هن وا
. ئي . ڏٺائون, نڏھ. ک ڏيہٌي بوٽ ڌڻ ورتائون ون د ھن جهٽي ي بوت نہي ورنادول, ڪجم۾ ۾ حشمت ڀريل» بيڊٻن آ بهادرن, هيڪلي ٣0 ۔و ڪري و رڌو. الان
5 پ0 واعظ بند ڪري ڇڏيو ۽۾
شيديءَ کي 2 جي »بپ ”کان ہٿئين ڏاڪي تي چڙهي تماشو ڏڻ لڳو. ہجيءَ خلق جو ڌيان شبہديء5 ڏانهن ڇڪجي وڍو.
قہ ہن ق مين ماڻهو» طر<ين طر<من لهڀچل ڀانت ڀانت جون ٻوليون پر مفهوم سا ريو.
۽ور آهي! ڪڇ پر بوٽ ڇو رائي ڊو
؟ ٍ
وڃي.
”چور ناهي, آ ۽
نيچو آهي. بسُني آھي ! ”برابر. شرور ڪنهن +و٬ن جو کيسو غالي
ڪري (ہو وڃي." “ڪل بان ئي چور چور جو پٽ ٿو
ڏسجي! *
7 ڊو ڪجچوس ]
رورپ »۽ ۾
ڊسٽي آهي.* #بدذيعاشن آهي."
لا ۾
شودو آهي."
”
هڪ ڄڻو, هجوم ان وانونڻ ڪندوق اڳتي
1 ه“سر.. . َ هليو آيو. ھن چيو سان هن کي چڱيءَ طرح سا ڻّان. ھيءَ كھ بمُني آهي ۽ نہ شودو. هيءُ فقط شيدي آهي."*
جنهن لٺم ڪ درد حو هٿ تم بل كيٴٌ هي ڪنل ۾ هو تنهھن چگر ڪندي تانئس پڇ٫و ”۽ تون ڪير آھي.؟"
5 ٴ 7 . اج .َ .“.
هن و راڻيو: ”مان َا ول غال -وچي آھيان.
ڀچي دج راڃي ڇگل ڊوڏن کي ڪوڪا لوڪ ٤ ڏم ڪ رٿ 1 قہول صو رٿ ثى٬خضص چو ۽
”اين من جي حہر پاڻ ٿا وڎون.* پوهِ هرطرف کان مان جو جوالا جا بي آٿيو-
رر أ .5
ماريوس. “ڌرسو ۽ مارجوسي ,, تلاشي وٺوس." ”نماز ان اڳ کلا نه نوڪچوس؟ *ناز ۾ رختو , وجهو.“
”نماز کان ڊوھ خوب کل لوڪ ڪارو
ي' سنهن ڪري, ڪاري گڏھ تي ويهاري جلوس ڪڍ چجوس. ۽
”ھيءُ پاڻ دانگيءَ جهو ڪارو آهي. ڇا سان منهڻن ڪارو ڪيين؟ه
”برابر. اھو تما آھم مسئلو آھي.*
1 يت "٤ ”.نهن سي کڻي چوني جي +وچي ڦيرانجوس.,
”هرگز ك.. چور جو نهڻ ه رز اڇو ت هئڻ گهرجي.*
”ان باري ۾ ماڻهن کان ووٽ وئو.؟*
”ووٽ وڏُڻ جو وقت نا هي."
”ماڻهن کان هٿ کڻائي سندن راھ معلوم ڪريو.*
ماڻڍو پاڻ ۾ بحثت ڪرڻ لڳا. هو شيديءَ جي شر بابت ڪنهن هڪ فيصلي تي بهچي ٬ہ سگهيا. گوڙ وڌي ويو. پهرينءَ صف ۾ شهر جا قابل ڪايورا, اھ شخص ۾ نامي گرامي شهري وينا ھئا. هنن کي 7 سد ہ آيو هنن ھ ڪد مر عيد گا ھِ ٻاهران بيمل پوليس جي هڪ ٽولي کي گهرائي ورتو.
اوچمو شيديءَ ڇال ڏنو. ڇتي وانگر اُڇل يکائيندول ماڻهن هان ۾ ډ ون حون ڪيتريون قطارون لتاڙي وڍو. جڏهن پھر دنءَ مصف جي پوئتان ٻهو تڏهن چئُن سچاھين 5 هي ورنو. کس ڇہما لون ل<رن ۽ ڪون هڻنبل عيد گاھِ ”کان ٻاهر وٺي ويا.
لازوڊ اسپيڪر ڊررڙاٽ ڪرڻ لڳو. يلان عيد نماز جي ڌرڪيب سمجهائڻ لڳو.
صوبيدارشيديءَ کي بيد جو لڪڻ وهائيندي پڇو, ”اڙي, اڳتي ڪيڏانهن ڀڳو پئي وئين؟*
شيدي8 رت جي گرڙي ڪندي چيو, “ان اڳينءَ صف ۾ !هي نماڙ پڙهندس.؟ا
”اڳينءَ صف ۾ڙ! موبيدان, ٽائب صوبيدارن حمعدار ۽ پنج: اٺن سپاھين شُمديءَ# کي اول
آاڃرج مان ڏو پوءِ سندس هي حال ۾
(وڻ )
ڪوجهي ڪال ڏانهن اشارو ڪندي, كلي
ِ رو 5« ڪو سپاهيءَ چيو ”اڙي پولا يم
ڪڏ ھن أآثيڻو ڏٺو اٿئي جو 6 نءُ بف ۾ر .اڇ . ڄَ
شيديء هك جي تريءَ سان نڪ باڻ
ات 4 ُ وهندڙ رت آ گهندي چيو ”يان اينءَ صبب ۾ر
۾ ٍَ * ٣٣ نماڙ ا 07 ٿا
“اڙي آٺ جا د ين :3 صوبيدار ديس لڪ يڻ
وها يندي جيو ۽ ”ا ]ينءَ مت گھ۾ “اي شر جا وٺا ماڻهو رم لُهيو, خودب مود صاحجب 8 داز نه .ة َا تون وري ڪبئٌن | ٻه
. کا 4 تها؟ رْ 0
لا ع جود2 آهي
نءُ با
لي كھ حور سان صوبيدار ڏانهَن ڏڏو.
"
تار يخي .ڈ 5 *ي ُ
هيون, ڪج ادس الو ايا
ساطان ډ ود ڪٿ زنوي حْهُن ھّدس تال ز
آھتي پر چٽي آواز ۾ چياڻين. ”مان ٫حمود سان
گڏ ڊ«ي نماز پ5 هندس.* سپا#ہن وڏا وڏا يڪ ڏنا. ڪور ڄي ڇيو.
”دباغ حاثيتو نهس ٿم“ .مود صاحجب سان
يي در هي د نماز پ ھندو! ها
شب كي څ گي ر ۽ چّي آواز ۾ چہو) ”بان يهود سان ح٣! :هي نماڙ ٻ3 ھندس.؟
ن ايار« آھيان.«* شي ع5ھ حواب ڏٺنو,
.!* ٣ ڪ ڳ ڪ پ8 اع مال ذا# دانھن ڏسڻ لکو, جي و2
صباحب [ن ٴ. احہبن سان گڏ دماڙ ڊڙ«ي رھيو ھو» ۾ ڪجھ. وڏ وگرافر سندس ف وڏا ڪڍي رهيا هئا.
يٍ هار نْ ڪا ھون ند
'" گڏ ڊيهي ڏھاڙ پڙهندا ها
ڊوڻو ين سنڌي اب ڀاڱو ڊِمي يون 7 ڇ
سنڌيءَ جي چون ام نكارن جاأ و ند اببانا
مرنب شمشيرال=حيدري
صفحا ۽ ٻٻ _ قيمت ڇھ. رپيا بلڻ جڪو هنڏ
پاڪستان
پت يجت سر يح ٬ڄڃيہ يت يرمز ان پا پر 900905
ڀو-ٽ تين يڙن کت ناچي_
“٣ )
سيه
اڊر اھ يم گهانگهرو
ٹ٬<تڃڄڃ ڃڄ
هن جو ھيڊو نهن ور ويڍو ٹي اڇو ايندو = *ڻ جڪ ٿي 7. هن دمزل > جي ساريل يسافرکي انهيءَ اڃايل آٺ جيان, جنهن الڻ ڏينهن تانن اين ڻي لڳو ڄڻ ڌيس اڳتي وڌڻ واسطي واٽ
9 ته ھ
0اڏ يٍ ٬ سَ ھن يد 2 ٍ نا ان ۾[ ڃَ ى م
يا بي اختہار ٻائيءَ جي پالوٽ هس سہيءَ مليل ڊي, أمتياو دا .ب1ڈ خالي رات ودي ڪرڻ خاطرن
9 . . 1 کي ”يت ٍ ي ڊڪ ڊه د پيتي هجي. ھن جي أاکين ڏيکاريندي ھجي. ڌنوڻ جي ڌلڻ تي هن
--ُٰن ٿان جح ري مه1د اس يي ۽و سٽٿل سو رل هن جي آرادي 5 0-5 لڪ هي
َا 1 َِ ي؛؟ ّ ۾ هنئين هيل هلچل ڪندڙ <سرنن کي پاءَ بيويءَ تي. اهڙيءَ اقلڌيءَ لاٽ |۾و. ڪجه پَتلڪ لا لڪائي تي ڇڏيو, انڍڻ برساتي بوندن نين جي دوريءَ# تي هڻ کي چٽو ڏسڻ ۾ 'ٿي حيان, جيڪي 3 ني جي وٽٺ ۾ سڪال ٽي آيو تڪ .راقو اڏاوت ڪيل ڪوٽ پڪي ٿان "0 اس تاب يٌ تڊش کي ڌائي + َ پائي غَڳ 1 بميأ يي يا بعحلو ۽ جهن جي
ڪر ڍو ن. اونداهيءَ راتٽ هس آرادن 3
1 0 3 بر صا ٍ ائين "” . ددو جن ص هن ڪرو ڙپتيءَ چء ڪي رهيو هو ڊ٬هڪي پختعي ھ پا.داري 5
* 2 ۽ ٿڪ ڪھ يا ۱ «ار. رخ سر با سردانيداريءَ جو جوران چهرو
جي ڪڪ وڙاين ۾ سء زو رين کي سد سس ډٌِبهو ۾ تي. ۽ هن جي لو ڪن هيڈا آٿيءَ تي. هن جو
) د جگ ذ ءُ دا 2 چا م. ټ پونجي پردي چ بنا و ڪيم ڌڻي. ڪي سنڪل سبنو ات سور وچان ساجندو ٿي ويو. َ سپ ڇڪ ذ ٴ< ٴ بي اي + چچ ُ “يگ يت دپ واريءَ ”تاڏيءَ حجو ھن نهان رل د«. هول دمهي خا+وشيءَ سال ديو *
ك؛ اٿ جي خايوشيءَ ۾ اٿيڻ تي ٻڌڏو. جئن الھ ء عاليشان عمارت طرف, ھ وراي ڏه ڙڪو رات جي خادوي“ پرااہن 'ي ۽ ن انهيءَ عاامہالڻ عمارت مرف ھ وراتي ڏڏو, ۾
ڪو وياجخور واڻيو سڪڎڍن آرتيءَ کان رورڪڙ وراني دنن بنهنجي بت تي پيل تہ٬يص کي
پيأ وڄائي وٺلندو هجي. رکي رکي ڇڪ ڪرن جاخن تت لڳل ھ٫ چتيءَ .نان سڪ ٽي نهن ٿه
ڪيهون ٿي ڪون هن هاڃي هيل ڪلجگڳ ڪڍي سرڪي رھ ھاڪ مظاوم -
ي کي *ي دج يوھِزين »«رویيهن تي. رڙ نٽ ڪِيانْين, پر اهو
04
.۾ ٿيندڙ ڪنچاين ۾ ڪدو رنن تي. رٽ
6 « ” ت 7 آ يت اي بہ اهڙي اڇي ئي احساس ٿيس ت هڻ جهان جي ج وڙ چڪ ۾
سس 2 ٰ ڏٰ چت ه 5 . لڳي. جئن ڪنهن <ټٌاوڻ عع ورب جي “>ہي مان يلڪل بڍ گي ڄٍ ھ ڪطرئي آهي جو عڪڙو
ذڪ رندڙ نج جو و قڏوهارو. ڪڌ #ن ن ڪڌ #ن ن حڪارن آنيگت اوڍڻ لاءِ ٿأاڄ # ٻہو ٻنهي ٻڪن سان
8 ٣ 2 *2 ٻ اي 1 ۽ نيو 5 6 ..: مر ُه َ ڪڪرن جي ڪنڊ بان وڇ نهن ڪڍي لٽاتي 7 ير لكا نہ پو يس. هن کي اٿيڻ لڳو 7,
اُهو ويجهڙا ٿيءَ وارو بنگلو ويو ٿي سندس ا كين کان اوجهل ٿيندو. هن ين انين لو ھئڻ ڪو عاشق بي اختيار ننڊ ۾ پنهنجي پياريءَ کي ٻنهي ٻانهن ۾ جهاڻ لا ۾ اڳتي وڌي, پر اوج تو اک کلڻ مان اها ئي دوري هن جي ڦل يي دٴ کائيندي رهي: ۽ خوابي دنيا ۾ وري واپس ٿيڻ لاءِ هو ٻيهر اكيون پوري سا ريو نظارو ڏسڻ چاهي, پر ٽٽل خواب ۾ ڀڳل دل ٻ. ڪي ڳنڍئي النڍيا آهن؟ هو : پوِ حة,قت جي دنيا ۾ واپس سوٽي آيو. ۾ دل ۱( چيائين ”سا ڳئي سا ۾ انهيءَ تي آسمان هي رهند؟ ائسان ايڙڏي وڇوٽي ڇو وجهي ڇڏي آهي پنهنجو پاڻ ۾ ؟ پوءِ هن چتائي ڏٺو انهيءَ اتانهينءَ عمارت ڏانهن. ڏيس ائين لکو 7 يجس گهڙوڻ سان سندس سموري بک ۽ بيحالي بدلجي ويندي. سوچيائين؛ پيٽ جي باھ ٻہ ٻبري رالا آهي ۔۔ ڏسڻ ۽ سرد پر 5اآٽير ۾ تيز.۔ ايتري تائين جو ان جي آڙاھ. ۾ #رشي ٻري خاڪ ٿيو پوي, پر ڀرجي پوهِ ڪوين سواھ قير جي دٽيءَ جي. هاڻي وڌدڊڪ ويچاري وقت وڃائڻ هن بناسب ٫ ڇاتو. آخر هن جا ڪ »زور قديم آزخود اڳتي وڌيا انهيءَ عما رت طرف, انهيءَ ڪ» زور ڪئليءَ جيان جيڪا پري کان كپندي اچندي, ديق داڻي کي کڻڻ اچي ٿي, پر ٻوهق ڪنهن جي قهري تقد ن هن اچي پامال ٿيو پوي. پر دم آهي 7. دئيا آهي. ۽ دنيا آهي ۔ج آس ر آهي. هو أييد جي ڀلاند کي هڻن سان جهلي. 5 تم بنگلي تائين
ڀهْو تڌہ سهي. چاو نأأه۽ديءَ ڊو بہ بجو صڪقو٫ہ
( ڻ )
ڇڏيس. ڏٺائين ڌِ هڪڙو ھاڻيءَ جهڙو جوان ڪري رھهيو هو. دانهن ڪيائينڻن پر دل ۾ چمائين» نڊڪهڙي دم ھڪرالا ج قوت آھ
يا چانديءَ جي حٰد4 ڇهڪندڙ سڪن ۽ جو
اُرف الهخلوقاث ن. هن جي سگھ, سأمهون س نوايو ڇڏي. رٻئي جي راند انسان کي =«٫وان ت ڇڏ پر بيزبان جو ب باندي بنايو وجهي. ھن لقا ڏسڻ بعد ديس پنهنجي محروبيءَ ۾ بجروحيءَ جو
أحسماس 1 يدوس ڏج لڳو. پوِِ پھريدار
”تان پاسو ڪندو, ھو بنگلي جي پٺ تائين
ٴٌّ
ٻڄ( وه سهي. پر سندس سهڻ جي طاقت وٺي ٿي
۾ ٽيل جو آخري ڙو وڃي ٫*يو هھجي. سردي جي باوجود پگهر جي بارڊڪ بوندن سندس
پت:افالڅ هه * چ مَ َ نا ديما ذي اح دا ھہ مل ڪ,لند أ ال د د يي
هن جي ھيڻا ديءَ جي. أدين تي دم ڻ ۽ آيو ڇڄڻ ڪڪو اناڙي ور *<چجي؛ جهن هي دندو سي جي زيوان کان د. پر مڃہوريءَ ما,خت اختيار ڪڪ ہو هجي. ھو ٻا غر درندڙ بلب کي گهوريندو رھي1وف ناڪابيءَ جي نگاهن تالَ2 ۽ر ليج چيو ان د ڄو ري مم ھت ”کان د<روس ڇِ عةُق عقل کان خالي ٿيندو آهي. سو هو ڊ نتيجي کان بينياز۽ آاکيون پوري, ڀت جي ڀڳل ڀرکان ٽپي پيو اند ر. ڌڌڪو 23 ۾ گهڪسان. ۾ وڪيدار ڃُسمت هو هڪدم ڦري آيس. ٿڙيو ۾ ٿاٻڙڍو ڊڪيو ً9 دا مي په وه اي
5 يم - ڊو ڙو پر وء تڀ ڻڪيو) +ر
يک جي بْھ ۾ ۽ ھينگُر ھ ڪڪ « ڙن جي ؤيل ۾
روري. ٣ پ4 اج
ڏاند ڀڳو پاياريءَ تاپ پر پئوڙي جو امس ٻ..
انهيءَ وٺ۔ڊڪڙ ۾. محلي جا ماڻھو زي ۱ هي
داي ور تي ھهرڪو ٿيئين.
پڇا ڳاڇا کان پوه
جيڏ وات اودريون وايون. پٽو ٻيو 7. ڏوه. جو ڏوهاري آهي ۽ سزا جو لائق. ڃو ري ڪرڻ آيو ھو ۽ سگ سوڌو ہ گه هڪ ھن ۾ر ماٽيءَ هاريل
. .“ ٻوڙ ڪا ڇِٽاأ ڊوو يڙ ان د ڇڻاٰ يه جا ڪج
جهلجي ٻيو هو هن جِي جا ٫روٽيل ڏڪرا هئا 2 ٻڻي ھٿ تي
ٻاهر ٺڪتا. پهريون, چيڪو ٻئي کان عمر ۾ اڃا ننڍو ڻي لڳوءَ اڳتي وڌيو چ نوڪرن کي ڇهڙ ڏيندي چيائين: ”ڏسو ڇا پيا ھڻي ھڏ گڏ هڪ ڪري ڇڏيوس! صبح ٿئي 7 پوھِ صوبيدار جي حوالي ڪس ت. ڀل وڃي وڏي گير جو مهمان ڪريس. 7 جن ڪجھ. عقل « جاھ اچيس." ٻ يو جيڪو اڳئين ”کان عھمر ۾ر اڳ وڌيل 6 ڏٺو, تنهن ”ديس اڏا ۾ ”ڇڏي ڏيو غرډب کي. هونئن
ي مال تي َ. لو سونهي. ڊلہر بدلو «هائيءَ .ڄڇ ئي آھ هي.*
دنهن تي ۾ه رن ھر هن ۾ گهٽج وجهي چيو: “هاچال أاڄ اوھان الاجي ڏاهپ ڇو رد ڏيکاري. هٿگ آيل ڇچور کي ڇڏڻ جي ڳالھ. ڪري اوهان سياڻپ جو 9 7 ڪو,, ڏنو. هونئن ۽ ڪرش ۽ -- - ٽانڊي کي ڇڏي ڏيڻ ڏاهپ جو ڪيم ڪونهي.* ڀانٽيي جي نڪچ بنيءَ کي پڦيءَ پوٽتان اڇلائيندي, ڇاچي چيو:”پٿ. ٻڌو ڪين اٿئي 7ہ تلوار کان زبان کي ۽ زبان
”کان ويڻ وڌيڪ, ۽ ويڻ ان و در ٻٿرو, مون ٬ ھن کان ڪو گهوٹڻ وير ڪو:, ورتو آهي. ڏاھغو ٿي ڏس, بدئي بيماريءَ ”کان روح جو 1 ٫رو.
جيڪ ڏھن آ[ ۾ ڊوندو 7. جسہمائي سور سهندو ممو ڪ جھ, وقت لام. پورھِءِ ڪندو ۾ پيٽ پري مائٺي کائي سگهندو, ۽ پس. سا لڳنديس ”6 اها هاو َيائا.
ڪا ڪاٽي ن. ڪڏيس. ٻاھر رهي باندين
چڙهندو. پر آ9 ته درس
ان بدتر رهندو. چوري ڪئي اس سا به يي اتر را نيووا ڌڏ هڪڙو <ق آهي.
.3 اسان يٴي تي ٣ ٿو. تڏهن اين َ ۾ مٽ مأڏ ٽي 1 دٺي يا ري ”6 گهرڻٹ ٍ
رڻ, ٻئي ڏو وٿ گناھ.. هي ھيى دم م#*يورڙ آھ يُ ور 35 ي ڪو ڏوهاري چئه ؟ “ڀِ سائتٿ “ٿي ويا. ڊوڙهي جي حڪم۾ تي هن 5 ٿن ڪچ ۾ ڪڇڪڻ ڻ جي. ڪ ال ثوائي. هو ا7 (-
آزاد ڪيائون. َ ۱ ٿيا وڌيو. هن جا چپ چڄڻ سئٌيءَ سان پيل هئا. هڻ جا پير سندس يم جو بار سهي نٿي سگهيا. دسصس هر لڏي رهيأ ها, هن جي غاهوشيءَ آ, سو دنن مدق رر تل هئا. نوحوان اير زادي کي سندس پراڏو ساڻي ھ جي. وا َڻ جو وڇڙيل ۾ ت,ةدير جي پر ھشي۔مل يڏل » ڪو وري كانئس وڇڙي وڃي رهہو هو. 1 پراڻين يادن 5 ي ذهن : ني ني ويهاريندي هن جي جي ا کيڻ آڏو 44 کي هد ڪلاسي شريف جي صودر وُرڻ لڳي. ن ڏهن : تي زور ڏيندي سوچيو #ڇا ڪاله جو شر يف جنهن ِ جي ڪيه ڱ گان ۾ بنجي ڇڪو آهي=
الن لکو. جه“ ن ڪو
يي سو اڄ ا؛ ت گونگي
9 ن حال پو 9-9 بي اختياو هن َ ً5 71 ڪي و بوت سر رف ماٽي ڀ ڌائي
( ۾۾ )
زمين جا ذر!
ود اي . هجن
2 1 َڅ بي ساران جي آادو يل سل دجاو لاش يچ ھق ۾ ْ1ن *جي برف <#ڙي٬َل »ڪل سڙيل
1 . ص هم ديج ڏل ٺو جڊيڙڙي ني ۾ لاھ لي 5 جي سڪا
1 1 - 71-7 2 1 أ, اد چهري تي آدہ!ادي (ڌمڪ يف ھا ك٬1, ات ھا أده, ُ .اھ مأڅہه ۽ ي, موت ...وس داو دہ ھڻ. رڻ اہي, يا مي رو
ٻ“ 2 طٰ 95 ج -= يا ٍ 3 ڪه 2 جي داد ي ۽ چا سن اي ڪه “ي ء ڳ يي هي ۽ جندڻن سال ھن زه ٰي جا يباآو ڏه . بپ ۽ * بي ٻپ ء ۽" ھ. 5 1 سال دثداريا ها ۾ جنهن ونان ھن تي يي مي 2 َ ٍ 3 ۾ ڏيئون دلو همول. ھن ہن رنر ريز ًا 3 قا ليت 5 هد هل)ا. ھن جو د ھن ۱دہ داي بابہبہت يڻ +ڌءَ
۾جي دم دڻیيو + 2 هد أڏي, ڊ1 جٰ ار شي“
ار ى. 8 هه ڃہ؛ ھ.. جي ڊور 0 ء47 من در ماگبالڙ ۽ تشد ۾ ڃجنڪ. ۾ و تن جي أاکين اڏ دو 1 ل ڌو! ٺ ح جن دب,9« ٰ کا آهستي آّ < 1 دا #. . 3٬ 3 2 اھ ور أ يي دا را وڌندا ويا. ھن پاڻ ى أنهؤن
ي آد نداھن غارن ۾ ڪرندو بدسوس
ڪون ۽ وھ آہڀاس ٻاٿ ٳْونل ھہ پکڙ جي وڻي.
هن يپ روشنيءَ .اح ڪ وء اح<ساس 2 وھ وء
جڏهن هن جي اب كلي د. َو مائذاڻ َ
ڪو هو. پا ڙيوارن 9ص وڪ جير .0
.
تييحيسيسسيڪهةه” هرمس
1 مڪ ۱ - جه 5 ف ڪڍ هه بخو مء ۾ اراو جي +ہي لي #ټلھبتڻ نڇ ماعقت 3
ڪن ڙي ساران جي .ءي ٽي ھ.كٺ 3 نڏدي ڄو آدڙ) نڪ اير ڏ, ٿيءُ. پ يڙا اڻڻي اڄ نُنڍيأ ۽ سيا وڏڃڇ نن 84 ڪي و اندو, اهي سكڻيون آئٽون دق ى41 سو أٿخ ھئي. پر انهن للؤن دلا+ان جي لت کي ھن د 7 ئي ڄاتو ٿي۔-۔.
ف
5 ڪھ . ا# ء صيجي اي 98-7 نٌ ڪٿي. ً ڊنج ريما پل پيا ھ 1 عم ڄ. = ٬ 1 ليا ي ڏينهڻنٰ يا 5 1 ھن لم ہن لد چو (ء
ِ
3 رئ )1 ُأ ا 1 ۽ اه پر وب کد و 5 و. 1 .ا3 ات جح ڪ ٰ٫د٫٬تي 1 پاڻ نچ ډ٫سى پاري يا ٻڃن جي رنه تي .:وارڻ جي اون َ- » ڀا »پيا » کا ي 2 يي 0 ٰ 7 ال ڪري. فيضوءَ جي ڊ<يئري ھو اڪر اهڙا ئي
خواب ڏسندي هئي 7ہ نظير وڏو ٿيندو پڙھي
نوحڪري ڪتدو. د. ڊيٌڅ جي ٻارڻ ان ڪجه باو ھلڪو ٿي پوندو. اهي جوان جہماڅ پٽ 1 زند گي ۾ خوشيرن آثيندا. 6 رخواب خواب ڍ رھندا آهڻ. هن نڏو ساھ. پِر ڍو
* ن6 لڳي:
ي وريِ ہوچڻ
"زند گيءَ جو <ل جيڪ ڏ«ن غوابن جي
,3 ري. ۽ # 4 ۽ع
مسر ڀڏو ِ ٴ 0 ٍ ٴ' 5 3 جي 7 َ جو 1 ؟ 2 سَنگ + هڙي و ز
معا رق ”2 ي +7ر اق ڪ نا ٬ ٰ, دڻڻاھم َا
۱( 9 ٴ ؟ وري. اه <-
. ان َ .َا 5 سند جو نٽورنر جنگ جي ستايل تثربن وٽ. حيدرآباد ۾ صوباني عجانب گير جو بعائٽوء.
اگ جو شهور مصبول ظفر ڪاظمي 7ج .سس گورٽر مان گڏ آهي۔
حبمدرآباد 7
ظھ ٽي نھ هر ٌ٫ ي سگهي ھا 6 4ابيد ا سان ههڙا
ٰ ڏڌڙهل انسان پيدا ئي ڏ. تين ها . گڱ3ڈ سوچيندي ھن جون ا کيون ڏور خلا ۾ ٽ٬ُجي وبيون. جن ۾ مايوسيءَ, ناأييديءَ ۽ بہوسيءَ ھا لڪ هئا. بيط وگ کي مئي ٽي ڏينهن س ٿيا هئا جو پاڙيوارن پنه :جا پير جهايا. هم درديءَ جي حد تم ٿي وبئي. ۽ هي نديو ڪٽنب بک ۾ وڪ وڙجي ويو. انهيءَ صو رتحال ساران ڌان قبهو7 جو وت بہ وسارا؛ ني ڇڏيو. هو هر گهڙيءَ پيٽ جي باھ. وسائڻ بابت سوچبندي رھي. “وچ
أز تا تا نه .اأ:بأبة کڏ
جا دادرا ويع ني آويا. سڀ <يان باڻ ۾ ندجي ٴ* تين آ].. ۾ 5 آ
سڏ جي سچّپ کان ٻاھر نڪري آويا. *اولاد
ٍ. اهو سوجيندي) مه ہ ڪل
وڏي ہت آهي 6 جي
نہرنٺ چهن تي وهر ڍر ول مرڪ اچي وئي. ھن سوڪ 54114[ باز گلڻ ڪه ٿيندا آهڻ؛ خن سان آئندي جون آسون ۽ آبيدون وابس٫, هونديون آهن. پر : هي نين ٽي ستل ٻڌيا ٻار انهن پر
جي نس نس ۾ ڊوڙڻ لڳي, تيزيءَ سان سندس چهري جا
ڪه ڙزڙي آس 1 وڇ جو زهر هن رنگ بدلا ڏيندو رھہو ايستائين جو ھن جي صو رٽ لم *ڇڃاڻپ کان ٻاهر 'ڏلڪ ري وئي. اوچتو ٻار جي روئڻ جو ٻڙلا2 ڪن تي پيس. سوچ جون ڇڪيل طناٻون ڍريون ٿيون, ۽ هوءَ بوتي ڄيالَ آڻي وي ٿي.
”ڇو ٿي روئين؟ ساران چيو. ”ايانل يک ۽ ٿه ٻار و راڻيو. ”پاڻي پيءُ 5 رن
. پء ڳ -- ايک .9 اد .هه
معڪص ور ناران “#ي ڏينهن جي لنگهڻي *“ٌي. يک ان يجعال ھئي. پر 4 ۾ ڄڇ هجي ُ هن کي ڏئي. اين ه٬ٌي
ھِنهن لاڪ ھو روزانو يو 3 د ٰ ٻن آنٺن جي
ٺارڙان فيص وه جي
ڊرفي مضرور آڻيندو هو. روئندي هئي. 7
اصل وڇائڃي ويندو هو ۽ ڪلهي تي ڏڱن پيو گه ائيندو هوس. ٽازاڻ جوڻ دانهون چيئڻ پوڪ ڏيمن وڌنديون وڍون. ھن جو 377 ٻڌي ٻيا ٻار ٻہ آئي ويٽل ۾ مناٌسن گڏچي رود ۽ ”بک بک6ل ”ہاني۔باني حواس ڪ
کا حون دانهون ڪرڻ لڳا. ساران حا
ڪرڻ کان حجواب ڏ؛ ڪ هن
٬ ئي ويا. کي آٿت آنّت ڏئي ڪنڍن کي ڊرچاڻيڑ ڪجھ. ک مڪ ڄڇ ۽ , ۽ اچيس. ٻار 7 رها ٴٍ ھوھ سوچہندي رهي. ٻارن حا وڙها ٽي هه هجڪ
ويا ۽۾ يک کان ساڻا
يٍ ٿي ““+#ي ٻِ أ پر ساران
خ )1 .يچ ط. هي اق نام ۽ وچ جھو نانگ ڏنگ ھمندو رھہو اهڙي سوچ, جنهن "۽ ڪٿي ٰ روشنيءَ هو درو رو نہ هو اوندھ. تئي اوندھ ھئي ۽ سوچ انهيءَ
اوند ھ کان َم وڌويڪو ڪاري هئي. سج آپربو ت. ٻارڙن وري روڄ شروع
ڪيو. وڏا ٻار تہ ٻا«ر هليا ويا پر :يڙا ٻارا گهر اندرئي حشر سچاٿيندا رهيا. ساران کان سَڏو لم ديو وھ برفعو ڀا ي ٻاھر يع . تت ھن جي حالت انهيءَ لهر جهڙي هن <. ڪا اڪن جي بيڏل پهاڙ
پ نهجو وجود وڃائي ويٽي *«جي.
هن جا 5د ھر
ي يي ياڻهو ڇا چوندالڇ ه؟آاص مي چار ڏينهن هس ٿيا
(پ۾ )
آهن بوقلعو پائي ٻاهر نڪڻتي آهي. توبھ., !" پر هن جي نظر ۾ زماني جي رسمن رواجن کان وڌيڪ زند گيءَ
ڪهڙو زبانو اڃي ويو اهي
جي قيمت هئي. ٻ هه رل تائين “چي پارڙي ۽ 86 راون
پاتائين » سنڈڌون آزيون ڪِياأ٬ ہن : 2]7 اوھان کان
پنان آڻي. تي ڏينهن ٿيا آهن, ان اڏيين ت, ڏلو
1 تي
ا3 هُون: ۾ حڪچڄ۾. کس لا نڻي پ:ذان آ2 وره وو
٬ _ م رندال ڪڪ:د يس. پر
ھر هنذان سا يو حراب تي ملدڍس دم آمائي ۽
ڪنديس جيڂڪو ڪ
حصي . رك . . امين پاڻ ڊبہ ڪڪ ن ۽ هھگا ډ يم جو زماأاڏو 5 ڊانجي
پورت ڪنداين يا ننه هي .هع
2 َا رهي .اي مانهو , جن چار دڍاين
٣
ڏئنس, اڄ نهن جو ڊو نه ٻاڻي تو م۾يو هو. نا
تي گهر وڏ ج ءان کڻي ٽي
ي؟ ٴٌ ۽ بوتي تي اڇلاڍائين.
گهڌي ڪڪ اد گذروي د زر<همِ جي ... او
*جي ڪي أد نہن ۽ پر آڻي
”ٌَّ
نُ تي پيس. (ٿٌڻ
له“
آواز ڪڪ
هي ر<هءِ رو٬ْدو رونندو اچي اڳيان بس
پ 7 ”ڇو ڏو ڙر ٽين ٫
”ابا ابا ادا نظير کي گاڏي واري
ماريو آهي.*
“ڇو بار ڊو اس
»1 ساران آيي تٿي وئي.
1 ”ادا ه رکو هو. هوءَ وري
5
ن جن“ ي ي +ُي“
”“جيڊڪو اھڙا ڪي ڪندو ڏنهڻ اد
ڍزڪ
ن سرا بلندي,؟*
اتآ يک ھو لي آهي.:'* »8
”ھل پٽ مون کي ڊم مق آهي.
وو مائي ڇو نئي ملي, آيا؟ه
”بلندي. پٽ ڇو ت, ملندي.؟
”“ڪڙ .9
ان جو جواب ساران وٽ ڪو:. هو. آكيون ٻدي وسر .
7 يا ءي ٳي]
ور غ
بس کا اي 9 ڊِس تر ۾" ناو ني موڇڙا كا انيندڍن
هد3ه آو ا4 أ »
هو *--جي ويو د- مہوهر نظرن سان ما کي يا رڻ لڳو ڄڻ ھو انهيءَ ري هر ڊنهنجيءَ ډأڅ ّي اڳوليندو ھجي ۽ < ڪڪ روڙانو
ڳراٽڙي ذاوذہي ۾
ماني ”کارائيندي هئي. ميا يئن ا2 ڊري َن ڏسي ساران جي أ اي دريِ يا
”“تون جۇؤ ٿي روئين, [ي[]؟" وجان ما کان پچ 3 خڏ هن کٽ تي دجهي کڻي تي وبا يک ٍَ ول ماڍون رليون پُ
ز<دومِ <يرائيءَ باٻا کي اڻهو ۽
ت
هن پٽ کي غور سان ڏٺو, ۾ ويڪد ير کيس
سيني سان لکائي سڏڪا ڀِري روڌڻ لڳي 3 رؤْ, اما . رف د. د آ - رونددس.؟ ”نظير ۽ رجہمب ڪڻي آھ. 4"
ڪ
”اي سچ ٻڌايان ۾,.*
2 ن پر گهمن پا آياا,؟ هن وڊرمر رکي چيو. ”ٻڏاع ؟ #ھو ڪڇري جي ڍير ڏي پئي ويا. ان موٽي آيسر ۽ باقي ..* ِ
رر !من ڪر ز<.ى ۽ +ڊس ڪي..6ا مي
تن جي
) ) فييرد ري ۽ 4٣٣ عم
ح
َا “- 2 ٣ چهري ني تڪ يب ۾ بايوسيءَ جا نٺهرا ذاثر
ھ أ ٰ)
پريا. هن جون ٫ہُہون ڀڪو ڙجي ويون. رحم
دانھن ڪئٿي.
7 , رن 3 ڏ ڇل نيا لاڅ ڏو نڪ ري بت
۽ 0 . 8٤ ڄٌ5 .4 مول َي ڪال ۇ ڪج ٽڪ ڊڪي پاڻ کي ڇڏاڍو پر پک جڪ اب جي ڍسٽ .ان جڪ هند
,را ڏس ۾ لن رمول کي . ري ٿو. _. اِهو آواڙ
ن انيو ڌولي ڏٺو. هو ۾ مڪندو سج ڪڪ داو ٣ ۽ داغخل ٿيو ھو. ھن جي ھ,مكش ۽
وٹ ڃڄ جگ کي ريډيل ٻوٽي ھ يي ماس يأان
ت نظير ڊوڙندو ڊئي تى آيو.
بيو هو هاو نظبر ”اي وو هيءَ ٻوٽي مون
7 هاڻي هيءَ 0 ڏو درن کان كه ساران جا ٺپ ري ويا. ”
ض 5 کآ
آکانو؟ .... ون کي ڏيو .... ڏسان." رجب ڊڄندي ڊڄندي آهتي ما ي آڏ دو هك ڌوليو.
2 سداغت هن ڃڄت ڏئي ٌح ٻوٴٽي رجب جي
آريءَ تان ڌڻي ورتي. چند گڍڙين ۾ من جي ذهن ۽( ڪيترا 6٣ خيال آيا ۾ ويا. هن هك جي دريءھ تي 3 ٻوٽيءَ کي غور سان ڏئو . سندس هن غيرشعوري طور ادس وات ڏانهڻن وڌڻ لڳو. ٽئي ٻار حہرانيءَ وچ'ن پنهنجيءَ باءُ
َ ها ”799 س9 1 3 جي من ۾ داڻ لڌا. دمسندي دہ:ڏي وات دڏي
وڌندڙ تحكم اڇل آئي, ۽ ب٫ۇٴني 671 اهر «لي وئي. هن جو جہم وري کٽ ترو رز ڪي پيو
۾ اوڇنگارون ڏئي رو ئڻ لڳي. حبران ۽ پريشان
ي هن 1 چُهٽي پيا.
:يي رھيا. سو ج ڇا داثرا
ٻارڙا ما کي روْٰاداو ٽه وقت جا قدمر 7 ڪجي وسيعم ”کان ويع تر ٿيندا ويا ۽ هوءَ ٻنھنجي جوطرف اوندھ ني اوندھ, ديخسوس ڪرڻ لڳ ۾ ان وه جي گهرا؛ اُديء سان لڙ هن جي سوچ ڪاري ٿيندي وئي. ھوءَ كٽِ ني ڦڻڪ ددي رھي. سوج جا ٽانڊا وڇون بڎجي هن کي ڏنگي :دا رھيا. نداس سم ڄڻ رو ڇاڻ 6 پيو. ٻارڙا وري ٻاشغر ھاياويا هئا, ڪيا( تي ھن لاو عذاب
-- ۽ تٽ ٿيا . کا ات
.4 ي ولي. وٺئي, يک وڌندي وئي ۽ ان
_ +رداشت جواب ڏڻي سان گڏ سچ _م
الهي ويو. اوچتو ھن جي جان اي پر زند ئي ٴ
جي هر ڊوڙي وي سندس سرچ کي ڄڻ يل ملي وئي +ئي. هوءَ ڏڀ ڏئي آٿيِ ۽ اٿ ني
جي آڏو وڃي «ئي. پنهنجو پاڻ کي سڃاڻي , ڊي سگهي. ه٫:دڏس ڪل صورت اهڑي ويل
ك ڪاأد هئي؛ ر دا ن جه و ري وڏو هوس .لي + نئي
چ#ري ”کي ڏ خي هن مرڪڻ چاهيو »,
آ پن هن جي پر ان مرڪ يداس چهُري کي لهسي ڇڏيو. ھ ”کي ٻ:ڍڊنڃي چهري کان ٽفرت ٿيڻ لڳي .نت نہ ٿيس جو ان کي ٻيهر آڻي ڏسي. اندر جي اي“ ن جي تکيءَ وهڪ پر هوءَ ہزيءَ سان ڪ هن اٿّچاتل منزل ڏانهن وڏي ره يي “َء
ر تان ٻوِ هو ان ٻاهر نڪ ي. قد«ر اڳتي د هوء ااُتي وڌ:دي وئي. سامڊدرلن ڊسصس ين
هوء چيڪ ين ,ان گي ھيڏا نن
( وھ )
جُهوتون ڏيڻ لڳي. بس اسٽاپ تي بيٽل ماڻهن هن جي حرڪّن کي ڏٺو. ڪن غور ڪيو ڪن نظرانداز. هڪ ,اڻهو هلندو هن جي دڍرسانَ آيو ۽ پنهنجا ڊيلا ڏند ڪڍي کاڻ لڳو. ساران پنهنجو منهن بر قعي مان ٻاهر ڪڍيو. ساندس سو
٫ ڏڪي رهہو هو. زرد ڏندن واري درد سارانَ کي اشارو ڪون ۽ وھ ان جي پويان هلڻ لڳي. هن جي پيان هاندي هلندي ساران جي دل
سي أني. هن چاھيو ك ھانءُ ۾ ڦاڙي سن
+- ”ين زند گي"
1999 ۾ اهو پڻ اد تُڻ گهرجي 2 آھ
سالي کي ك . ويون :
يا
٣ ترجمي جي
موٽادڻ
ڇمسسيڎيچچيي
« لا ۾ اي َ 0
له ڏانينس ايندڙ ھڪ تنيز رفتارو ڪار 7
٣ پنهنجون - يموڪلڻ وفدقت 0 يي ۽" جي معيار کي ڀال '۽, رڌڻ يا
اڻڇپيل آهن, ڇپجڻ لاھ ڪنهن
پنهنجن سشمونن, مقالن ۽ شعرن جو نقل پاڻ وٽ رکڻ گهرج
ڪري پر آواڙ نڪس ۽ ا دين ان بوڙھن
هليا. ھر
جا نار دي ن ڊنهنجي دڙ ڊول >
.لاه تي ب ايترا لڙڪ نہ ڳاڙيا هئا. هن اڃا ٻ. قدم يس يي نظر پيس. ھن جي نوف چبن تي هڪ دلعو وري زهر آلود مرڪ أچي ويئي. آحاڏڪ ڪار کي بريڪ ڏبڻ جو آواز آيو. هن جو جہم ڪار سان زور سان ڏڪرانجي بٿي اڇليو , زہمين ڊ
ي ڪرڊو, نوري دڊر لڇچيو ۽ ډوة ٿڏو ٿي وڍو.
ن. گذازشن
۾ ڇپجندڙ سموري يم مصمونن, مقالن شعرن, وغيرہه. لاو بعاوٹو ڏنو وڃي ٿو, جنهن کان ٻو ۾ اهي اداري جي ساڪيت سمجهيا ويندا, ۾
ادارو انون کي هي مرضيءَ مطابق استعمال ڪري هت
صورت پر ال ليکڪ جو نالو ۽ ٻيا ضروري حوالا ڄاڻائڻ گهرجن. ڃڅ۔ ضروري ڪونهي ت, بضمون وغيره بروقت شايع تي وڃي. يا ضرور ڇپجي. اشاعتث
جي باري ۽ ايڊيٽر جو فيصلو آخر ي سمجهيو ويندو, ڻ- ايڊيٽر کي مواد ۾ درسہن ج تہرثار ڪ
ڻ حو اغختيار رهندو. الہت ان ڳالھ جو
غيال رکيو ويندو دہ جيُن دمون حو اصل مفهوبر وم قائر رهي. سشمون يا شعر صباف ھ سن اكکرن ۾ مس سان پني جي هڪ پاسي لکيل هئڻ
| گهرجن. آخر پر ناٺي سان گڏ پنهنجو پورو پتو ب ڄاڻائڻ گهرجي.
ي. ادارو آيل سواد
ايہرو ري 4٣ اع
اد ٴ* أ ٍ هر ي رح خش ”3 ر“* ديپ ڏسپ ڍو ديس ٌ ويڻي هيڻو ٿيو ھجر يو جائب تو ريءَ جيءُ
ثا نڻڪو ۾ ًخ لير پنهنجي د دِس
ي“۽ پر
مر ڏسہر ڊو سرع و اگ آثر لکو ائمول,
ڪيو اڄ ”تمر" چئي. گربيءَ بستر گول, “٤ َ . .4
ما دينء ڪيا »تھ جل روُن رننگف رَتول,
جواهرن تن جهول, ډڍري آيس ہٽ تان.
سر نسريو سر وڍئي مك ين ٻئي »اڪ ڏٌ“ٿيون تلڙيون آڪ جون, يونثر هري بيباڪ هارڍن ٺاھيا هيچ مان پيهأا پر نئون پاڪ َ
هنذڏين با هن ھاڪ وه وا ہه؛جي مالڪ >
ي ڳائن ڏيتڙا. ڇيهن چوريا چاڪ
ي" . اه . 7 َا هر دسمهار دو ير ٿو وي حڪندد ہن ڪالهن ڪهر
0 يک سائگيڙا اندو ”06.1 آڪ۾ر ۽
ي ھارين ٺڏاهيا ھيچ نان پيها ڊرٿ پادڊر »
تا وڪ تا لوم مڏڍر وه وا ينهنجي لآلآڪ 7
مدر آسير ڍو سرڪ ويئيِ آندو سي ه:از ) آکانڀاڻيءَ ين کيتڙو. جهار تڙي جوٽجهار, ڳوڙها ھڻي ريرن کي. پارس ٿو پيهار, جوٽر ججهي ٻاجهر ٻوري, وونئڻ. گهثيري گوار, ڏٿيون ڦاڙيونڻ اڪ جون, پونثرڻن جا ڀڻڪانن
ساوڪ جا سڀاگاز وه وا ہهنجي ناجڪ ۾
(بڄ )
تهر ڏسمر ڏو هرم ویئي ؟ ۽ ي ٿا نر د ؟.
تانحگھ سڄڻ تو داٽنهڻ ويپر نئي ول اندار ٿيو اد دذلير بنا لاد ۾
2 0 .تن 1 پر 9 تر ديهر ڌو مي رھ ويئي, سڪنددہن صمعا٬هن چا
ساڃن يا سچاأ ڪ رڊو درتٽ
مينهون ه.< سب يهار جون, +ۇ ني وچا رڍرون»
ُ" ن ,نجھ پاليڻ ٿيوڻي اللندي س. لاريون 28 هه ۾ ين #قنا = يي دم
روب 1 9-5
نو رون ڀٽاريون, ”هر ڙن رب = سين.
مينهون +ت بيهار ون 3٬ الھڻ: آي. لاکيڻن
ع ۱ ڦوگر .َ ف . . ٴ لهرڊن کان لا کو چ۾اٌي؛ ڪند ھن خ ڪ.. ادن ۽ ڪَچڙا ڪانهن ڪنڌڏيءَ حال, ٻو رن نيڊ پائين ساٽير با من » اأً ڏه ہجي ها َم آٿي.
اهڻ ها د يو
سي آهي در چئٌي. شا جهن سي ون+ن رن ڪاريون ڪنڍيون, ڀوريون, ڇالون وب چرٺ وڻجارا ورن, ت _ ٿئي 35 ياه هر ڏسبهر يو کت وبئي, لڄڻ اوهان رو 5 ڪارين:, ڪنڊين, ڀورين, خالن ڪر ڇاٽتل ڪ چا ڪالڇن ڪڏيءَ ڇأُٰ پورن 2 ڊانا نيا نه نادا» ين ٿه ڄئي ڏه د. لب جاء سر ڏسهر ڍو کت وڍٌُي» قُہ! دا نر ڏ مي ۽ ساردڊن سن سنڏ و ڏرد ڏو ريا دب »
آب م:جهاردون ]بپ » ٻڏري ڏئي ط ڀره. ھو.
تت ٍَ . ض.'. ام َ َ ڳُڙين منجهان َڀ . نسري ٿيو نروار,
( ۽+ٻ )
ھہنوري 2
جهڙا َگ گلاب جأ ۽ تهڙا يّن ويس زريءَ آ زربفت جو, هو آلڻ کي بيس رڌڙي ۽ پكڙڑي بيا. صڪلين ٫تان ڪيس
٬ أ رر من جڪ در ډو هس 1
اي
هي حير 3
٤ تي دمحبوب ي. صر خ 5
ها گل گلاب جاٰ ډه وو ندال رنگ,
آهن مثل انار جي؛ ه7#ہن جا انگف 5 ف .ُ ٴ 2
عما ئن کي اوچ:و, ردوڻ هن ڏنگ,
آتي هوش هليو ويو, جڏهن رجهن ونگ,
1 ٻا عا اي وو , ننکيءَ تي أ نگ ميرل هن ڪين جو.
جهڙا گل گلاب جا تهڙي تن خوشبوم, دي:ديءُ رتا هيڙا ھج آادوو رو
اڄ ٴ ٬ ها 9 . ات ول هلل جو ۽ !يي :' ڳن_ سي وه حلوو وت ج مال آ خاصب,
ٿا .َ ور 9 4 اي ويو ھل ۽ هو رل“ جي اڄ سن و.
سندن وھ
جهڙا گل گلاب جا, تهڙو تن ٻوٽو, جاڙا ڀرون ڀونغر جان » چيلھ. دٿي چوٽو, ٿهڙاو ٽڪ آ سائول حقو ائب مٿي طوطو ۽ حاأرو جوت حہمال )1 بهہ٫تٹ سندو جهونو
برسيل آ بوتو, #بيرل“ چوي ٬حبوب جو.
جهڙا گل گلاب جا تهڙو سندن ٽور آهن اهڙا عجيب کي. اين منجھ. آئيور نقاب ۾ ٽاز واريَ مغضب ڪيو گهون آتي ھوش هليو 2 ين سو*ايلي داٿي طور الا. اڄ اوچتو, ستل جاريا سون
َ .نا نيو ہڃيو ر۽ پ»ي حہن حيه ہب ھو.
جهڙا گل گلاب ڪا لهڙي سندن ذاٽت موتي مڙهيل منهن ۾ ڏد ته ڏاڙهون وات ساريندي سڄڻ کي رن ساري رات, ليڻن ننڊ نصيب ٺاهھي پرھ, ٿٺي پرڀات, رھج7ي وئي زودح ۾ ڀوول جي بس باٿ۽ ”يرل" کي اڄ بات ڪري ويا قرب سين.
سا جن “ ميا يه پر جي أ ڌو 3 آر. هم نً 1 ”“ولٻيوف ڍِعطہ ڪڪ رڊڪ فٹرضيل" »۽ ڌون پنهنڃو نينهن .)۽
*ُ
“.۱ . »« ًٌ عاجز َچڻ ۽ عجيب جا سور الد رز ۾ “مچ
ق ڏو ييئڙن جي ڏيھ. ون يرڪن ڍانهون بنهن کڻي.
جها ڳيو جها يو يار, وک وجڍو ڪا وو تري
ويڙ هي ويا وجود کي ڪارا ڪارويار, نانگ با ئُون اڙدها يٽ لي ڻ لهار ۽ ًو ھو يه ڪي ادما ڪنتي اڇ سچهُر ڦول ورا رٿ
٤ من مونجيا “ٹ عشق اسان در آٿيو.
اڃا پ و ري وک اوھهو يائجي يداگ ڏ د 7 ټ جڇو ي ي ”لا تقنطوا ٫ن رحہمت اه" ڏدن ڪهڙي ڏک
پر تن . اندر. جا تك؛. .ينا يو ڳا اليش
ي وٽ ڪا ٿي وڃيو يار ديرا ڍوندډين دير جاِ آ وه ع#يمب جي ؟ روئي را تت گڏ أ " 6 ساهن تو کان ڌار ڪڏھن 9 ڪيئنڪي. اڃا انتظارن أاين کي مب جا راتيان ڏينهان روج ۾ ڊڇء بيثرار ۽ نہ اچي باٺكٺ نئڻين کي, رون زاروزار,
ساچن ڏو هان ڌار, ري اوجاڳيون رهيول.
تنهٽجا ڏ كئي ديل تي. ڏاڍا. ڏاڍا ڏڃ
(يڅ4+ ) ايٻروري, 4٣٣ عم
!ديون مان [5 9 هم قم ص٬ُن ههال ها “يع ٿي سون :. ڇاتڌو ڄام کي. ڪندو ڪوجهي ريٿ, ساچن ري هه گيت, جيءُ جلائي جيڏبون .
ا أ٬ْټنَ ٫ڄچڄڇ. اٿيهن تاب ڌلهرون ڏمڪڙو ترو کڙيون تارن جون, ڏنكگن ڪيئي ڏيه ڪلهڻ ۾ ريب جا؛ ڇپر ڪن ٿا ڇيهن ”عاجز اڄڻ" أکين جو. جي وڍيو هجين 27 ويه
يا ساأيه) ڪوڙين ڪل ڪنندڍين جا.
جن *ي
منهڻجي جيءَ جڏي ُ۱ شل سکيو هجن ٻپ ان را
جاڙون ماد ون هجيون. مون کي “ڀِ منظطور ؟ دلير دل مي ويا پر تون اڄ ممئين موزل اهڙي گهاٽي يار کان دل ٿئي ڪئن دون
سانجهي صبح اسونن تنهنجيون پر ۾ پوچائون ڪريان.
رتا ڳوڙها ڳنوارن لا ڳاڙيمِ رات راتوڪي,
مانٳِو ڪڪ ا
ڏري پہيس ڏسي تن جي طرف +ينهنِ جي ي!
کون جڏ ھين هُتٹي كنوڻيون, ڦيرا ڪن غوشيون لير
وراهي َر ِ 7چڻيون ڊيتُن پاثر ۾ پانڊوڪي.
سئنگهارن مال جي سانگي, ڇٽا چن , اڏيا ڇانگي,
ٻنڌايي ڪوٽ ۾ ڪانكگي, اچي هيءَ يل ڪالهوڪي.
ڳنوارين ڳهچ ڳا ڀا ڪڪ کي ميندِيأ مڙهايا جڪ
3 يي ۽ وري ڇوڙا چڙهايا ڪي, ت, تي چيٽن ۾ چانڊو-ڪي. پُچن ”برويڇ“ آسائون, مين 3 شل مالڙن آئون,
رن تم سس سمجاولي ڇچ
0
دوها آنُور آڃ رئي, ھن ذڀائي وڌقت گڏا ري و بندأہن ۽ چو وا جا جوٴ بي بڻجي جورڳ جياري ويندا “نه
َ چ
رت جي ريٽي رال رچاڻي, عشق آ]جاري آياسين» ڪوڙ جي سُنهن ۾ 5 وڙ وديسين, س: سثواري آياسِيڻ.
آد جگاد کان عشق اسان جي. ار حياتي پاتي آ
چاٿڻ واون چرڪي چرڪي) ڄاڻ ڄڀين جي ڄاتي آ. آيا اسمونل جو وفت دنيا ۽ حق حجو ھوحڪو ڏيندأس ہن » ڏيئا ٻاري, آاڳ اڀا ري وقت_ غضرو وت وينداسين.
عسّق اباو اسان جو آهي. رهگيرن هو راھ ڌڻي, ڪفر جا ڪا پاڻ پڙه ني سُوريءُ آڍو “مچ آآهي. مون وٽ بالها ميٿ جي ا سيون مون کي مُور كٌ ڏي. پر دم سوا ٻہو دنگ د ڄاڻان, ڏنگ٫د هڻ دّ س ڏو رڏ ڏي او ڇا اڏيل فڦهر ننگر ڪا ڪيرايا ڪتن ڪوٽ اسان گهاڻي ٬ جهن پاڻ آگهتايهن: گهوٽ آهي اّہ وٽ امانڻ. مان ِ وڌيسہين جو کي . هيءَ پرډت جي ريت نياري آ هونئن دم حياٴتي “ڀِ کي. سائمين ڏاڍ ڊِي ڏاڍي پياري آ. َْ “خاڪي* دز ولب
ډولڻ آءُ وري گهاٽي بڙ جي ڇانوَ ق تنهنجي راھ. ٺهار يا ساٽول ! هر ھر ھنجچول هاريانٺ, ڍواڻ آءُ و ري!
ی
ساڏوڻ آبو سانورو من د هي جو باڏو رو ۽ توسان گهڙ 3[7 گهاريان, ڍولڻ آءُ وري.... آڻي رات آياس جي اس ٿئي ۇ ٽراسر ساٽول! تن بن ڌوتان واريان ڍولڻ آءُ وري... ويڻٰي آڏايان ڪانگ لاءِ سمهسين ڪي سانگ ساڏول ] سڏ ڪي سڏڪي ساريانش ڍولڻ ۔. [ ورزيههءءه ومهان وارن ونگ لا وه يءَ جو ڌوسان نگنا 815 “ري 3 0[ ڍولڻ .ٌ آُ وري....
==- ڪي بل وچ
".7 رو ري ۽ ۱ 4 ۱ عم
ڪافى
- آڀا هر ۽ هن ,ير ۽ مهہير مي ڪن وار سالار ڪرن و ير ونجي! نگ جوان, ھڻن ڪان وڏا ان تن جال پهلوان. ساطان. ڀَرن ڏان تن جاءِ
هہُن ڪنل سوجهي مل ڪ رل ڪن ڪنڏجي.
اهي گهوٽک اٿموٿ دڌ وٿ چڙهيا
ي ڀڃن ڪوٽ ڏئي چڇوٽ ث, ڪنهن اوٽ اڙيا۽
ڪن يار ھهاڪان ڪرن سوار سڏجي.
دلدار سالار هھاڪار ڪڻ ٿل ڪري وا سردار سر ڌار ڪن تل
جهلي تان هن ڪان وڃن ج ان جهڏجي.
#ينظور"ال بينصہورز ڪري اور وڑگھتدل اهي دور مصّشهور) هّي گهور گهڙئدا
ڪندا شير۽ جذڏھن 7 ويندا پير پاجي.
مك منظوار آڌويہ
غزل
0 دل تي مو اچ اڏين 7 داس, ساحل تي وڌندي آّ پيا س. ڪ ڏو سهڻو شر اوهان هجو ليڪن ماڻهو آهي اداس, پل پل ۾ ٿئي منزل دور, موٽي آئي آس نراس , عظڪت آهي جهن ھو شان عزت ھر ڪنهن جي آ نِاس, ً1 ي 2 ان ۽ ڪا بوهِ 7 راس
َ ٽ ڪ مه ڪدادڊ هر سر اڳ ر مو سڀِ ئي
گهر گهر پهٿو دل جو راز شر له آيو تنهئجو راس. شيخ عبدالر راق #“راز"_
دپ نظمِ وٽ تت آهي سائينٺ
ډدوٽ قت آهي: دش ٤ <اٴتي ڪوڙ ڏسورو
هو ت =قيقبت اھ
ي" ساھ ٽو آ» جهڙو ڪون موت ڪڙو آَ جهڙو س“ڇ: موت يقت آهي. سائين» موت ح بت آهي
مدوٽ <ةقت آھي.
ي
ُڙيءَ ايڙ جي موڪالايءَ# تي ]|
- اللاف عامي
س--
ٹزل 0 هه ها . . ڌت--هَ ننډنجي ح هٽ جهان ائرورڙ مڻي حہ.ان هزارڍن مان ِ٫ وڳو تنھنجي نتش قدم تي سجده ڪنان قر بان ھزارين مان نه ررو.
تون روز ازل حو راز نهان , تنهنجي نانءَ سندو اق جهانڻ ذات صفات مٿان, تٽازان هزاربن بان ته رڳو.
دہْډجي قدسي اي صاأاحمبِ حُمن جہمل أل هم ۽ تنهنجي دنت ڪرم ۽ لوح و قلم ۽ تنهنجي لعاف سندا ارباب هم نگران هزار ين مان :. رڳو.
تنهنجي ذاتث حدھهن ٿي چلوه نما ھر ذري پڙڙ*يْو ٿي صل عليٰ, هي ارض و سما؛, هي خلق خدا خواهان ھزارين ان آ. رڳو.
و
جي صصرف ڪر ريان ھيءَ عمر “سي ھر يف لکان ان حه ہن رڄي ٤
ٻر هہق ج فص يح له ي؛ غلطلطان هزارين مان رد 0
1
آ ٿر ۾۾ جن جو هال ڏ كيو,
0 هي ذ ڪر _.ل آّ َ ٳيٳس؟ لين هي ڪين فط ۽ وانو ٿيق تال هزار ڊن مان ۱ رڳو
اطفالله بدوي (-رحوم). 0
مالي ۾ اويو , ڳاڙهي ڀَري ڪر يو ٿا اڇن ۾ ڇا بڇڙو وري! ڪ لن ڀڃي سَٿ سڀيُي ڇڏيا, اسان وٽ سلامت پراڻي ڪَري. جي پيارن کي پياريو ڀري پيار مان 7 پوُ اڄ اڃاين جي ويندي سري, ڪا .بخلسن ۾ . تا ان ڏهڻ؛ سڄاڻّو ين جي ٿي ڏس جي چري. مڃون سپ ٿا ان جي وڏ ٿي نن ڌڻي ڪوڪري ٿو ۽ ٬ہڃي ڪو هري. ٻين ان شوڪت ۽ ناو كچي اسال: له گهڻي ٿي ههت ڌري. من ٿيندو ڇيهن کان خالي وڃي چڱن تي چمن ۾ ڪا آئي بري.
ي مخ سبخاز جي جن جي ٫ن: سي رسند :ون ڪي ئي گهڙي ٽي تري. ڏون ھاڻ سانگي ڪڏهن ٿا ورڻن, انهن کان سوا سُئي ,. ويندي مري. ڪري جوڪا محفل کي روشن سدا پري پاڻ سا نيك ويندي ڳري.
گھه وليون ري ڪنهن جي لئ ڪي ڍرڊن » ويا گهوٽ گهائي ڪري ڪي چري. سڄڻ نيك ”صائپ؟ سان ويڙا لُهيَ ڏح ڄڻ جي سُڌي آھِ ڄائي كري.
هه عدأ اه وهر 7ائب ٿا
) ..«(
0 مموار ڪنهن کي سليانِ دانهن ڪنهن کي ڏيان,
پنونجي ٿي شر ۽ ابئن گذاريان ٿو مان
ڌا رنمن شهر پ۾۾ر أڄنہبي ڪو هان.
زھر هر ديو پوان,
د آر حجو سڏ ٻڌان ٿو ”
آهيان عاشق, ڏسي
ڊوڙيو وڃان. نوان, پيو گهاريان!
ووز ود دمُول , روز صبديا
طرف منهڏجو ڏو ؟ ڀو 7
ٴَّ
کي ٽڙيل دسي دنه نجي رغساز تي» ٿو روئي ڏيان.
1 پنهنجي ههرو هن تي
ريڪ بح ہ٫ٽ جق عم ٻو زماني جو نس
منهنجو ينڪ متحيت = ۾ أخالا ص آ منهنجي خواهش آ انسان ٿي شل جيان. منهنچيى ٿا ڊٽ وهر ٿي ٿو لوڏڻ گهري. ها ڏو . ڀل آزما تٿي و ئي اسيمان. صيح ٽو ۾ آٿڻ جي ڪري آرڙو
ن تن اي دوست. هر رات جو ٿو سہهان. جتق“ تازا: *# ڏيتداا. 6ي اهي. سڄڻ
منهنجي تعظيم آهي فر شتن ڪئي :روف ينهنجچو أ هي رھہو آسمان .
ايک ڍڪڻ لاه جت اگ اگهاڙا ٿين. اهڙيءَ دنيا کي ”بيدل". بهذب چوان؟
دا ند لان
7
وٻ )
0
پنهنجو ناتصس شعور .هان ٿو پر <قيقت عَمرور ههان ٿو. ڳالھ, جا حق جي مون ڪئي آهي, مهربا ان جا سور س ههان ڏو.
تنهنجي اکين جي گهو ره .جهان ٿو.
سنهنجي دلِ جو آداس آهين تون سور ڏيهھ: چا ۾ ٻور سء هانْ ٿو. آبرو ڏني تو کي حسہن ۽ (تنهنجو غرور سهچه ان ٿو.
عمشق ٽي
=
بيرخيءَ جو ته ڪو سيب ڪونهي
بيوسيءَ جو قصور .مجهان ٿو.
اڄ دم ا5
جن کي دنيا کان دور جهان ٿو.
عقل کي جو وٺي هلي اڳتي ”باز اُن کي ئي نور سمجهان ٿو.
.ڌ !1 ٻ_ محهد حسبن سار تات
...1 هوڊوو تو جوڙو نيو زو
- تنهنجي پيار وي حہ ڪقو سدةراط وهر ۽ و هو
هروبهو تو جهڙو نظم تنهن زھر کان ڊر تلخ تر يارو
مون لکڻ چاهيو ك هول زند گانيءَ جو ۱ سفن يارو! پر لکي سگهيو .ي هوس.
ِ ح ڪا پل _ صراط ٻڏڌجي ٿي» 9 اوري مور جي. منهنجي نظرن َ آّ ڪنْن دنھن 057 ڳل تي ڪنهن ڳالھ کان زند گانيءَ جي رھگذر, = يارو!
ڳوڙهو ڳڙي آيو 7 هو: . - 1 - ۱ اھ ھ 2 ً* ہمول آگهڻ چاهيو ً5 هو ». رد : ي“ . يا رھ " رچ هُن َ7
. ۇٴ نٿ آھ جج پر هي سگهيو دہ هھوس. 25 / رب رو ڊرو يٍ
موٽن ح يرڪو <ياتٿ جو قا ٺل
ڪ لل٫ ها 1 ټَ ٌ پر ٍ ألادڻ ين يي ۽ <هاتي أ موت جي سائل. اليون اکيون ڌڻي يب تو ڏي ڏہڻ چاهيو 2 هو ۽ ح:ڪق سقراط رُھهر يو ]ول پر ڏسي سگهيو ڏہ هوس. ڪاٿ تنهن مان درو بڃي ڊئي ها! وگ اداد »نچ ولي ود “ “وفا"
ي->” غزل 0 مت د هہ- بي دهأڏ د ديما ڏو ۽ 2 يِ ي ۾ و تهہ اق ۽ ڄ4ڄ ي ي * مد هو ھيس مان هي ساتي ھو .الو ڪلھ. رات جي محفل حجقو باقي آنشان ڪهڙو؟ خالي أ صراحي ھت پر زا هُتي پيماآنو. سعشّق ۽الفت جون بارن سان ه ون ال ون » چ برباد ٿي وئي محقل. خالي ٿيو ڪاشانو, اڪ ر شب ارقت ي تا دل سان لڳن جهيڙا» جنهن رډت ڪو سمجهائي ديوا ني کي ديوا نو. ڇادل ھوڪيويون ان اي ون هوڪ ودل سان؟ ويهو ت. سڻايان ہان ڪنهن ڏينهن هي اڦفساڏو. رندن سان ڪڏ هڻ رغبت., زاهدسان ڪڏ هن الفت, تنهنجي آ ” گداڻيءِ* جو. ائداڙ خداگائو.
عبدالڪ ريم گدائي
( ,پ0 ) ڌہہروري» سيه
7ع)-* بخاري
اڇ“ آهي اٽل سچ“ آهي اھجهل!
ڄ أ حقَ ۽ سو حقڄْ دوچود
سج پور ډو7+جي» وت معبيود 5 سچج آنُوو_ ازل! سچ آهي اٽل سچ اهي اجعهل! ڳائيو ۽
پيو ڳاٻُپوء
- : آھ ڄ ي جيس اين خدا ئي
مڇ“ آهي سچل ! سچ آهي اٽل سڇچ آهي اچهل!
سچ سنڌو ندي, پيو سدائين وهي,
سچَ سڎ ڪّو .1 < 5 ٿو ِڪ
ي ”ي لٺ ايندي اڇل:
- آهي اٽل سچ آهي اجهل!
ي؟
- ّ - َ
ڪوڙ جون آنڌيون, بجليون بي اُر: هه 1 ٰ ا ج آهي اٽل, چ اهي اجهل!
ھالار
ليش ٣ ڄڇ
( رپ )
دذظ
سچ آ زند کي. سڇ آ جاودان, ڪلھ. ٻ جيئرو هئو اڄ ۾ آهي جوان: ڪ ۾ بنا هي اجل! سچڇ“ آهي اٽل سچڇ“ اي اجهل! سچ“ ہوريءَچڙھي, پوءِ سچ ٻيوچوي, سچ ڪهڻي ڪڙ هي پوِءِ سج ٻہوڇويءَ سچ من جي اڇل!
جه
سچ آهي اٿل سچ َ آهي اجهل! سچ“ آّ سون, . سون کي ڪت د آ هٽ چمڪي ڀلي؛ سون ڪجھو بي آم آ
پِيلو پٿل! سي آهي 63 سچَ آهي اچههل!
ڪوڙ
يچ سو رج دم أ دائمي چمڪندڻ واءِتي موسمي جِھُڙ ڪندن لُڙ ڪندڙ ۽ ڪوڙ ڪارو بتدل!
سچ آهي اٽل سچ آهي اجهل!
خ ان قافن
زند کي ڪيلاش تي ڪيرڻن بثل.
زند کي هك ڪنوار جو يت رل
. ط 2 6995 ٬ زندگي ڀا ٽيءَ مٿان درندڙ ڪن:ول َ زند گي ڄڻ حور جي ۱ آقن ۽ گلاب,
زند اي ڄڻ ڪنوار پينگهي ۽ سٿل)؛ زند کي ڪي ٻ.ار جا ڀپاڪر ٻٽي
رناد کي ڪنهن يڙ ۾ سهتن مثل.
زند گي مح وب جون ڪا ڪل ڪتڙيون, زند کي ڄڻ گير ۾ مصريءَ ڳڙيون, زند کي ڪنهن ہت جوائنيءَ جو غرور
زند کي ڪي پياز حون محخفي گهڙيون.
( ۽ڄپ )
زند ّّ بت ڪشن_ جي آرڙد زند کي مائيءَ ين جي ج:جو, اد 1 نمور جي ”ردن مثل زند کي سڌةراطا جي دل جو لهو. زندا کي دست صوار جو ڪهہال, زند کي 'شمشير جو روشن خيال؛
زند کي اييوين؟' جو تازو غزل
ور » زند کي دہ وس جي ہوھڻ ۽ ڌمال.
زند 7 ير .هو ”اتيلل لاپ ٤ سيم ۔ يي ا1
ردد ني ڇڻ 4 مي 7 سہراپ۽ زند گي ْ سس" جي غزلن حو حڪ ًا _ زند گي و وران مومل جوق محل
زند کي نڌ وڪ جو ڄڻ سيو سُڪل
زند گ
ي ڄڻ باھم پاڻيءَ 7 لڳل زند کي شاعر جو اڻپورو غزل.
فبروري:» ٣پ 4 وم
باڀأء كث جي در نً جو بقّديو
بيرن کي ت. ڪو اھڙو خيال ٿ, هو :, هو اهڙيءَ کو ۾ نال ٿيندا جنهن ۾ ھو ھيندُر آهن.
پر سر جان ڪين جي وڃڻ کانُ ډوىي سر هيئري پاٴ دنر جڪ ٻيو صلحنامو, لارڊ آڪلنڊ جي مهر ۽ دسٿيغط سان | ب۔مارچ 4٣۾ رع تي اندو. آن وا ان وانگر لکيل هو 5 هي صلحتامو »+ڪندري ديوار مثُل ڊررار رهندو ِ مت بيڀشت ھهيه, لاڪ ثافد ورهندو. ان وڄ _|۾و سر ھيڏ:ري ڀا ٽنجر واپس ويول ۾ سندس حأع تي ميجر آئولرم سنڏ جو ريزيڊنٽ بقرر تي آيو. مہيرنلُ ھرڪنهن ڳالھ ۾ ہن رډزيڊئ جي هدابيډت مطابق بي ڪيم ڪيو. ٿو ري عرصي کان پوڪ ميجر آئوٽرم بلوچستان ويو, ۾ ڊسٽر
لڪ حيدرآباد جي درٻار ۾ سندس قةاٿٌم مقار
ٿيا ٿيو. آن آفيسر کي هر مل نعببير غانً ٻڌايو دا
هو لن > درٻار ۾ پنهنجو نٿ هڪ سفير شڪايتن
يي کي 4 شش ڪرڻ لا ۾ يڊوڪاڻ وارو آهي. مسر لڊڪيءَ انگريز سرڪار جي هڪ سلاڙم بنشي
بادڏوِ جي بءرقتٽ چوائي موڪليو 7 شايد امير جو سفير ڪه ڀٽيءَ جي خلاف شڪاأايت. ڪرڻ وارو آهي. پر نهن صو رت پر ڪہپتي أهير جي ډ٫خالت ڪندي, ڏنهن صورت ۾ آأهير ٫جہور ٿي پنهڻنجو ارادو لنڊن ڏانهن سير موڪاڻ جو رد ڪندو. ڌو ري عرصي کان پوِ سار !ڪي بممار ٿي ڪرا چيءَ هليو ويو ۾ مسٽر مائلن ه:دس
جاع تي حيدرآباد ۽ آيو.
بوت يج
تنهن تان پوءِ؛ ٣ وڇ ۾ سرچارلس ليڊٌر
_-- ههرن ڪر چيءَ َ آيو ٴٍ آتي عالالت هيمت
ٿورو وتت رهي. حيدرآباد آيو. جنهن ٿي اميرن هن جي اعزاز ۾ هر قتيِ جي حدبيٹت سر اٽچاهو ڪئي. سندس آبد تي هنن هڪ سوني پالعڪي سندس سواريءَ لاهِ روائي ڪئي. ۽ ساڻين گڏ ايندڙ آفيسہرن لا ۾ ڊ سون ۾ چانديءَ جي ساز سامان سان پلاڻيل اٺ موڪليا ويا. عباس علي
خان ۾ ٻيا ڪيترا أبير سندس ام تتبال لا ۾ ويا.
انهيءَ شان شوڪت سان, سر چاراس آب پر آميرن
سان بالاقات ڪري پنهنجي ٿيا مگاھ, ڏالهن واڊس ويو جتان وري ٻئي ڏينهن دوغاني جهاڙ تي موار ٿي سکر ڏانهن روانو ٿٌيو.
ٿوري وقت کان پوه, ڪي ٽن ا-ٽانلي سکر مان هڪ ٻيو صلحنامو ۽ سر چارلس آيپر جو غط حيدرآباد کڻي آيو. ابير صلحتامو ۾ سر چارلس نيپئر جو خط ڏسي تعجب پر ڊئجي ويا بلڪ ٻ ديعا وڪيلن کي سر چاراص ٽہبئر ڏانهن حةيقت دريافت ڪرڻ لاھ روانو ڪيا ون ت هن نئين صلهہنامي جو ڪهڙو دطلب آهي. جنهن |و أيہ<ريقدر شوط اميرن ۽ انهن جي رجحڪوم اڪ کي ضرر رسائڻ ڪاڻ لکيل آھن. *ر اراس نيور جواب ڏنو 7 ون کي ڪار خبر ٺاهيءَ ۾ آء فقط لارڊ ايلديرو جي حڪي جي تععہيل پيو ڪريان. جنهن تي وڪيل چيس 5 آ ڊ, فقط تو وانگر وڪيل آهيان. ۾ ٳٻن جي حڪ يم جو محتاح آهيان. ان کان پوھ سر چارلس نيپر فوج ۽ توپن سان خہرپو را تي چڙهاڻي ڪئي. ۽ امن
( ٻپ )
جي حالث ۾ مر سم کي بيء ني سان سندس موروڻي جڪ ۽ ڊيڻ نان بيدحخغل ڪيور أيٹريقدر بارش ۾ طوفان ۾ پنهنجين زالن ۾ ۾ ٽڪري وڃو پيو. انهيءَ
دڄ .۾ ه797_ آئو نرم هم ٌيءَ کان سکر آيو ٴَ مر
جو ان کي
ٻڃن هه يڻ وگ ان
چارلس ٽ گر سان اچي ٣ ڏيجيءَ ۽ مليو.
دنھهن ودوت ههر چاولس ل۾ ۾ مر ايام 1 ھ. جي تلعي
ٿي ح ملق مڪري ان کي تاھ ڪييون. جُْي ير
رستي خان جن ڀانٽي بر مد خان جي رهائشگاھ
2 . في , َ فح هئي چ ان ان گڏ اٺاج وڪيره جي اي رل ڪي ائين. ا تان مر حاراس يدر ہہزل بهنزل
حيدرآباد ڏانهن وڌد آيو. ابييرن سندس اڇڻ
جي غبر ٻڏي َدس ڇرائي موڪآيو تم اسانڻ پُھ:جي مرصضي َڀ لاف ڏمي؛ 7 ڻن ڏيہڈڊ ڪين اچي؛
أ
نڻين مايا 3 منطور ڪيو آهي. ا1 تون
- ڳپ ٌ تون.. اع حيدآباد ڌي. جه ها
ڇو »4 ج ۽ نون نل حيدرآباد تي چڙهاني
اچين؟ جن وڪيلن کي بير صاحبن
پہ4ہُ»#ن ڏه آدن مان روا نو ڪون “ي هيرڙا خسرو
.َا
. ۽ اڳ َ اتيف ڍ..ڦا ير + َر ھآ جي سر چاولس آہڀہٌر
سال مہ له سن - ادا أ ام نوشهري 7 ئڃي مايا جو
<برٻڊور ۾ حم راب آھ ا
جي ڄڇ ۾ “/ ي“ ٿم گر کي تير صاحبن جون مهرون ڏنيون
نهن سر چارلس جي. يڻ َ جي تبدبيق لاه آنديون هئانُون. سر اراس يئر هرن هاڻ بد ران وڪيان !7-3 ھ يڪ څا ڏيئي بهرون سرن ڏانهن واپس ۽ سندس ڪمن جي تعهيل ڪرڻ 1
3 خحلط ڪه و مغہمون ھ ي ھو دم أهڀر ير
ره يو خان -ي”- رآباد ۾ 8 جَي يھر
اپ )
آٿٌواري زه ير ان جي بأً لات «و ٿم يو ڪري, ثُين صلحئامي ٿي اميرن جون مهروڻ به ڇاڻايل هو آ سر چازلس ڪرڻ جو تما
هڻندو. خط ۾ اٽين ليٿر جو حيدرآباد تي چڙهائي جلدي پٻ ڪو ارادو هو ۽ ليڪن ثي الحال چڙهائي ملتوي ڪجي ٿي. پر جڪ ڏھن هداډت در<ب #«ڀر ز*- يم در آئوآرم ال 8 ملندو د پڊ 8 اهو دشءهن جي برابر دص ور ڪيو ويندو.
مير رستم ٻ. وڪيل ۽ »يچر آٿوآرمو
0 آيا َ أ ٴ
-:ردري آ٣ڪ/٫رع ني <يہدرابادا ۾ آديا. جن
ني دبيوچر آدو ذرمر ْو ۽ هن ہيرن 5 ي ڇوا ني
يموڪليو هو صاحتامي تي د*٫خط َ نهن کي بيرن س راھ هن پ هه مت ڏڍڻ جي
ناانصافيءَ جي باوجود, منظور ڪبو باڪ پنهتجون مهرون بہ روانيون ڪيون.
ٻي ڏينھهن, 4-#ہبروريء ٽي يچر آئوآرر ميرن سان سلاقات ڪئي. آئوٽرم کي ميرن ٻڌايو جي چڙهائيءَ جي خڂہر ٻڌي بلوچ قومر ثهايت برأفروڪه, ٿي آھ هي ؛ ۽ کيس
ياد ڏيا يادُون ڌر گذ د 7 . اسان 53 ر ب ر ءُن سن
دم يدر چارلس پر
ٻھ؛جون مهرون صلحنامي تي تصديق لا سوڪليون آهن. اميرن کيس اهو ڊ عرض ڪيو ت, هو ڪنهن ب ك 3 چوي ہ ھو حيدرآباد ذا نهن ٻنهنجي ڊيسُقدبي ورورڪي. يچر آئوٽرم , اها ڳاله منظلوو جنهون
ڏانهن
کي مير نعبير خان ڏانهن روانو ڪيو ۽
کي دير صاحب ڍڪدم سر چارلس ٽڊ يئر
فيہرو ري ۽#۽ عم
نا ڃو ى خ ٺا چاڙھ
يءُ داچيءَ تي چ آفيسر انگريڙي فوج ۾ پهتو. ۽ ۽٣+-فيہروريءَ
ي روانو ڪيو. اهو تي جيڪو اٺث۔ہوار هن کي وٺي ويو هو دنن سان ھھڪ خط منشي ہولرام وتان ديرن ڏانهن آندائين. هو سر چازلس نيپر جي فوج سان موجود هو. خط ۾ لکيل هو ته جيئن ئتي انگريز آفيسر سر چارلس تانين پهتوِ يئن ئي رل ڍيڪدمو خيما پَٽي حيد رآباد طرف روانو ٿيو. بيرن هيءَ خر ہيچر آئوٽرم 5 ي ٻهچائي. هو انهيءَ ڏينهن»
ني ۽٣ر-آيہروريءَ تي. ۽ بجي يهل ہيرن وٽ 7 ؛ ہہرلن ”ٿي صڃل٤أہ تي ني يڪهرون هاڻ ځ لاھ چياڻين) ۽ پڻ وڌيڪ ڃ اين ت. «يڪڏھن ھو ته يل ڪندا تہ ميجر آئوزرم هڪ شلط پنهنجو ہرلْ ي ڏيندو) جنهن کي هو ٻنه:جي هڪ آفيسہر ھ ان -ر چارٽس نہهثر ڏانهن رورانو ڪري سگهن ٿا ۽ ڊنن کي سر چاراس ٽميئر پڙھي اپر سنڏ ڏانڊن واپس ڳاله جبرا نفلور ڪ
ھليو ويندو. ابيرن اها ري صلحناي تي ډي يط ڪري در ھيو . ان وفت بہر نير خان دہجچر آئوآرمِ کي چو ته بر رم<ي کي ري“ ۽ ٻاهر ڪيڻ سو , ھو ۽ سر چارلس آم يئر هہر ري جي عہهدي حانداد روھڙ يھ کان =يزل
ڪوٽ تائين ق شي ۾ ڪئي آهي تنهن لاھ
3 ص - “ هاتي ھن ني ٣ ٿم پاءِ تي < ڪي آھ هي سو واپس ڏئي. سر جار راس ڏڄ ڪُر راليو ُ جڏھن ڪر آئوٽرمر <مدرآباد ويندول ڏه ن
مها بلي
ھو مر رمه< يو جي جو بيو ڪندو. . ڊير اُنهيءَ کان هر
آئوآرم صاف انڪار ڪڄو , ِ چہائين 5 هر زهمہ۾
سان ڪو ٳ تصفيو ٿي ڻو سگهي. ڌنهن وت حبيات خان مريءَ جو ھ ڪر ذڏوڪر كھ را راد جي بلعي 7 اڃي پڇ و. ان بداڍو 85 هن وت حبياتٽ خانًٌ حيدرآباد ڏانهغن اچي رٿ*ہو شو ۽ اه جارا
َب
من نيپئر ان کي رستي ۾ گرفتار ڪري تد ڪيو
لت ھ
.۱.۱ اط ان ما لخاد ڃ
آهي. بلاوچن 2كر رم ہڇم حيات خان جي گرفتاريءَ جي مر ٻڏي ڊاڪ اهو اخ دٺادون دم مهدر چاراس آي؛ر ال تاج ڪتارڅ
ڪأٻ آدد ٺاھ ن +جر آئوٽرمر
جي :اي ي 6 تي قلعي مان ٻاھر نڪ رڻ وت - و سڪ رڻ جو ارادو ڪ.اون, رل هر آدوآرم تي حہلي جي خبر ٻڌي. بلوچن کي پنهنجي ارادي کان باز اچڻ جو حڪي ڏو ۾ پنهنجن ڪبترن ئي سردارن جي حفاظت ۾ بہجر آئوآرم کي سندس ڇانوڻيءَ تانين پهچايو. تنهن وتت هن ابيرن ڏانهن هڪ خط جنهن جو وعدو ڪيو هثائنين
سو موڪايو, جنهن ۾ جنرل کي اآتي وڌڻ لا ۾
ډځخ صائٌي ني ھئي. اهو خ ڍڪ نھر أهہ رن حنرل ڏانهن ہ وڪايو. پر ڇڊڍڊڪو قاصد دنم ويو هو سو هن خبر سان وپس آڍو ته سر چاولس ن خط کي
۽ زٰ يي 1 ك لم پر ڃہ؟ 2صدو ۽ اين تڪ ھر ما
پڏرا ٽي 7 د ڏانهن لب« زکي ءآ سن وڌڻ كو. أٰهہ, 27 اها خبر ٻڏي, ٻنھنجي طرفال ھعڪ خط )1 ڏانهن انهيءَ ڳالھ. معلوم ڪرڻ لاءِ ٫ وڪاو تہ ڇو
هو حيدرآباد ڏانهن وڏي رہمو آهي » لا ڏجڪ
آہہيرنڻ ه2172 من مرصيءَ# معطابق سو زا .يا منغاوز َ ٴَ ب “. ڪيا هئا ۾ اھو پچيااون .٫ ڪڪ ڏھن
(ھو)
حالت ۽ هو شهر ڇڏي وڃن ۽ وج ڃي ڪنهن
ريگہتان ۾ ڊنڄ:2چ بود باش آخبار ڪن حتانُ
ي پنهنجو هڪ وڪيل دادرسيءَ لاءِ لنڊن رواٽنو ڪن. پر ان جو سر چارلس ٽيپئر ڪو جواب آء ڏٺو. ان دڄ ۾ ٻبلوچن جو هڪ لڊشڪنن جنهن جو تعداد پڻجن هزارن کان زياده نر هو سي انگريز :رل جي تيزيءَ سان اڳتي وڌڻ =٫ات خغان ٣ گرفتار ڪرڻ جي باوجچود اديرن کان مض٫رت بش صا ثايو وا منظور ڪرائڻ؛ ِ ٻلاڪ
پوو سر چاراس ٽب پئر جو واپس ٿه وڃڻ
ابيرڻ ۾ سندن بلوج سردارن جي 7 هر دڊب جو قصد ڪرڻ سا بعاسلا ويچاري, حيدرآباد شهر ”کان ٻاهر اچي هم ٿيا ۾ چوڻ لڳا ته #نيڊئر اسان کي تل ڪري ۾ تنهن کان 77 ڀلي اسائجن گهرن َا سُٿي ح داحغل ٿيندو,ُ اتي 8 شابيد بلوچن جي “رڪسُي يد س نخر ذڊب جق
ىِن ۾ هو اسان جي لان تان هر لير غان ”کي ډةہن ٿيو باعتٽ ٿئي سو ميجر آنوٿرم ڏانهن بمنشي اڌو ھٿان ر٫غام موڪاائين آ بلوچن کي تسلي ڏيان ٿو ۾ :ون أيڃْہ يءَ کي ڇڏي دوغاني جهاز تي سوار ٿي ٽڪري وڃ؛ سو 7 جيسين آوير بلوچن سان گفتگو ر شغول هجن, ڇو جو بلوچ هر چارلس پر تي حملو ڪرڻ لا ۾ آباده *ا آهن.
ہتان ان وچ ۾ وري ڪو ٻيو گروھ. ايچنسيءَ تي حملو مڪري ۾ اسان ابيرن جي بدنامي ٿئي.
اھوڙي ب٫ضء ون ڃو ھهڪ خظ پڻ َ مر
ينشي آڏوڏرمر ڏانهن ڊوڪ امو تنهن کان وه ه ۱ تاريخ
٫ير لصير غان بلوچن کي سر
صبح جو
جي
ز3ب )
چارلس نٽ پئر سان جنگ ڪرڻ کان روڪبو ۾
ڏينهن هڪ وڪل يي اتر ڏانهن روانو
ڊئي ڪرڻ لا آرادو ڪيائين ُ مس د, جہ. ڪي مطاليأ هجن “ي سس ٫نظور ڪري)ز
بلڪ کي
مرضي
حملي ”کان بچانجي. پر ۾ ۽ تاريخ جي ٻڻپهرن جو بلوچن جي ج گروھ, مر آئوآرر جي ڪثمپ تي حهلو ڪيو. »#ير محمد خان کي. حو <يدرآباد جي قلعي ۾ هو اطلاع ڪيو ويو, جنهن دلاور حخدستگار کي بلو۽ن جي واپس ڪرڻ لاءِ روانو ڪيو. دلاور يڪدو روانو ٿيو ٫ہ, أيج: يٌ ۽ باوچن جي اڳتي وڌندڙ گروم, جي وج ۾ وڃي ٻئجي. ڏهن هو ايجئسيءَ وٽ پهتو, تڏهن سپاغين جو گارڊ جيڪو مہيجر نو 2 سان هر ۽ ہنهن دلاور جي ہاعت تي بارود سان حہلو ڪري ھھڪ کي باري وڌو, دلاور ڍڪ در پاڻ 5 ي اي*نسيءَ ھ بلوچن جي وچ ۾ ڌڻي حائل ڪيو,
ارادن 3 باز اچڻ لاو ڪ وش ڪ ماٿين پر
۾ انهن کي ٻنهنجن
بس ود ٻنهي طرثان هڪ ٬ٌي تي گوليون وڻ لڳيون, ۽ ٻ. بلوچ ۽ هڪ ريزيڊنٽ جي گارڊ ھجو “پاهي سري ويا. ان + مختصر لڙائيءَ ان بوِ
ير آڏوزرم ڪٍ ٻيأ چہ ڇڪ :لس همرا هه هئل
يا ٿي هليا ويا. ٣ چن يد وي سماهي ول ڪيل جن مان هڪ کي يمر حر خان وٽ وٺي ويا 5 ُي ۽ تمضمراب ڏياري, رھا ڪيو ويو. دہر ب مد خانٌ
کي هر ٫سحعمد خانً وٽ. قيدين کي آقوشت پنه:جي آہديءَ کي هڪ تبز ]آث تي جهرڪن
له رو ري ۽ 4٣ عم
ڏانهن سوڪليو ۾ هو شيڪ بيڙيءُ ۽ دريا جي
ھن پر جهرڪن پهچي ويو. تنهن ان ڊډو8 هہر درو حأآ) هڪ بيو وڪيل انگريزي فوج ۾ بوڪلڻ وارو ھو ڊہ
انهيءَ قڄ ۾ هر چارلس اي بلوچن تي حملو
ڪيو توبن جا آواز سڀني جي ڪنن ٻڌا. لا ٿي ڪج4۾۔. در تانين ھاري رھي تان هو گهڻا ٿٌي ين
۾ يلوچ مچ اهي مار يا ويا َ پا
ي ۽٣ ي ويا. ڪر لعهير خان هن محبمہہہوت انگر واثعي کان
و35 ُه آيو ؟ هد س
:مٽ
جو 6ميڪجھ
«+رصيءَ لاف نيو هو ٴء واڊډس يد رآباد جي
قاعي ۾ داغل ڏوه آتي جڪ فوج ٻارهن هزار خاص ٻٺوچڇن جي يد رآباد جي ويجهو جہمع ٿي. څ“
در اصبہير ڂخال
فوج کي وڙھڻ کان دنم ڪري واپس روائو ڪيو. تاريخ ۱ -فيہررريءَ تي *ہ نصير خان خود سر چارلس ٽه پر جي هي ۾ ويو ۾ اد ىي ڃيلٰه 32 ٻڌل بنهنجي تلوار کولي ح:رل جي 6 . ڪيا مء 3 وري پنهنجن هٿن سان بير صاحب کي ننوار واڊډس ڏيئي چيلھ. سان ٻڏڻ لا ع ج٬و ۾ ڪي اظ ڏيا ى آہز ہہر ڏي ڇيائين تہ پنجويهن ڏينهن جي اندر اوهان جي برضيءَ مطابق «عاملو طٰي ٿي ويندو ۾ اوهان جو بلڪ کي فانگر اوهھان جي ثبضي ۽ رهندو. اها الاقات چ#»ر آ :ووذرمر جي رو بر ٿي. ۾ ان جي ردبرو ي ا در چيا ويا. يچ ڏينهن س يئر اي وڏي ريزيڊنَيءَ وٽ قماھر 3 ۽ هڪ
كارڊ مرن جي نگهباني ۽ لاھ درو ڪڪ پائمن. ٻن ڏينه. کان ۽8 هيچر آٿو (رم به کي هليو
ًح جن بپ صاحين جا الا هي خا
لي آهن. سي اٳہل ڪتاب
ويو. ان جي وڃڻ کان پوءِ ٻئي ڏينهن, منشي علي اڪٻر بيرن وٽ جِنرل جو پيغام آندو ٿ. هو قلعو ٿو ڏسڻ چاهي ننهڻشنڪري امير پنهنجن ڪن ماڻهن کي ساس موڪلي ڏئي. مير تصير خان ان تي آخوند بچل, ديوان ,يٺارام ۽ بهادر يج حنرل سان ھهراھ. ڪري قلعو ڏهڻ
لاو وڪ سر چارلس ٽيپئر ڪيٿرن آفيسرن ۽ ڪرنل پيٽن سان گڏ ٻ. توبون, ۾ پلٽڻون. پيدل ۾ موار ساڻ ڪرين تلءي ۽ داخل ٿيو. هه صصباحمب ٣“ ڪر ن آسير ن ۽ ۔پاھين سان مير ڪرم علي خان برحوم جي گر , گهڙي پہو ۽ يرڙا يرو ڀيگکف جي گردن ۽ ھٿ وجهي. ان سان بدسلوڪيءَ ان پش آيو َ ان کان در ڪرير علي خان جي گهر '! جہ. ڪي آتي شہيون هہون, جن جي تمت اٽڪل ۾ ۽ لک رپيا هئي ۽ مي سپ ادڏسي وڍو. هر ڪرم علي خان جي زالن اها حالت ڏسي ... صاحب ڏانهن پيغام موڪابو ت. هو انهن لا پالڪي گهرائي ت, هو ان ۾ ٽن ڪپٻڙن پور چڑهي شه رکان ٻاهر نٽڪري وڃن. +.. صاحب انڪار ڪ٬و, ۾ بنشي علي اڪير سان زنانخائي ۾ زبر دستيءَ داغل ٿيو اي يڪي يرا يدن يد ڇ سرڻ ۽ چانديءَ جا ثانو ُا سي سڀ ڦريائينِ بلڪ زالن جي هڻن ٻہرن ان ب زبيور لا هي ورتائين. بدنصہ٫ب عورتون شرم ۽ خوف وڇان شهر باڻ ذنڪري. حيدرآباد کان پنچ ڪوھ, ڀي.دل هلي,
ڌٿ پهتيون. پوڪ ... صاحب. ۾. صاحب اھ
..". صاحب ير نور بمجمشهل غان جي زنانخافي
1 خالي ڇڏيل آهن.
( پاپ )
5 جڪ اق يي او وي
5 6 2 پ9 ڪڪ ٻاروبند (ھ. يا جي ھن د ٿِ دٺاه اير صوبدار ًٍَّ أٴ ْ 1" *. أ جي َ٬ 5 يت نو وٽا پاڻ مال ڪ٬ڄي ريہ!
ڪمر سان ٻڌي ڈنيأ. ڻ ؤ#تٽ اهي ربا حڪري
رك ھر اشا رتا ڪئي وئي 3
ٴَ
پيا جنهن تي
سندس ڪمريند وڍي ذانئس وڌيڪ رٻيا در يا
ڑر؛ د.. »مء اي 5] ويا. هن دال ډ وھ «ا ره جڪ زال جي ٿا“ ن پر
ڪنن ۾ 9 لا ا ويا. اتي
تلعي ۾
وڃڻ جي بلڪ : ڄ تي وئي. , 0
ڪٿ اير تصدر خان جي هه جون زاون ج>ي
ٴ. . ُ, “.ا2 اڃا دانين 514 ۾ ٿوٺڦ۽ “سي ٻن هي هن تاين
ھڳ
َ . - 2 اج ُ ٿ .رل کي رح ر+ تاب ڊُڏن ۽ اڳا بر ۾ ر<ؽ علي ان ۾ ير غباس علٰي ان جي اڃا فنعي ۾ آأههڊور ډأٴڈڄ ۾ ك ً ټ
ته
11# ٫ قجه؛ بتخصيت دانهن 9
= چئه
ڻ..3ڍ ٺا څڄڄه طأ اي = ڪت ڏ نگ أّمسہ جي مرو رت *جي سو “از+ *ي ر
ح ڪال ڏماير
ھب(
گهڻيءَ خرابيءَ کان وي ھهڪ ڻڪ پائي 5
يڀ جي نون فردن لا ٿلي جن ۾ داهن هر صا <ہن جحا زنائخاني وارا اک هئا. ايتري ٿو ري پاڻيءَ
سان ھهرڪو فقط پنهنجي نڙي ڌر ڪري ٿي سگهيو پر آڃ اڄ لڻي۔.
كُو رن ڏينون ”کان ڀوھ؛ ... صاحب ج
...هه صاحب. سپاھين جي 5 پڪ گروھِ ان ان
ھن ٰي۽ جَي 4 ر صأ<ہن جي بي هن پٺ[
ورني ھئٌي. د روازا ڪهاڙ ہن سان ٳ*ي' انون
بيگمن ان زيو رن جي طنب ڪ٤ي وئي. جن لاچار تٿي نه :چا سيو را زبور اهي انهن جي
حوالي ڪيا. ٻئي ڏينھن. .... صاحب ڪڪ ري ۾
اچي باقي رهيل سابان ”ڌڻائي ويو. هڪ عورت جنهن نڪري وڃڻ تي چاھيو جا رڊشھي سيه
وڪ سال پهر يل ھئي. دنن کي دروارزي تي سپادن
جهلي ڪپچڙا لاٿا, در نور مد خان جي رہو ٿم
ڪجھ, ڪٻڙا پنهنجيءَ هڪ نوڪر ياڻيءَ کي ڏنا
آد, هو اهي وڪي ڪڪ ۾ کاڌي جو سايانڻ
آڻي. !وحمل <ههہ نن هه صاحخب جو شي هو
تنهن ان کي گرفتار ڪري, ماري ۽ ڪپڙا ٿڦري
ورريا. انهيءَ کان پوھ ٫ہ زالون دروازي تي آڻي
جهاڙو وڏڻ لاه ٻيهاريون ويون جن ھرھڪ ٻاھر
يم مرن جي جانداد ً7 <ہمڪي صحد< ڄڇ هو يو
سڀ گر يو ويو مير بلڪل لڏجي ويا
8-0 صوبدار غان ”کي ٻ انگر ڊزي تو
پر آڻي ٹيد ڪيو وبو ھو, ۽ ٻ تٺوارون جي
ٴ* .
پڀ ہن دينهن مور نصہير خان جي در زنادل َك
يا
فيٻرو ري ٣ پ ھ اڄ
ڏنيون ويون هيون سي انهن کان كہيون ويون. تنهن کان پو۾ ٫رڙا حہروبيگ 5 ٬ لٿيو ويو ڳ ان کي قيد ڪري انگريڙي ڪ٬مپ ۾ آندو ويو جتان وري ديس قلعي ۾ وٺي ويا ۾ اتي ان کي اير يقدر . مارياون جو ھو ڪي ري وقت تائين بيهوش رهيو. جڏھن ھ وش ۾
پٺيان ٻڌل هيون د انگر
آيو, تڏهن ري قي ڪيو ويو. ٿورن ڏينهن ”کان
نداس ٻالهون ڪٿ٬پ ۾ اي 1 اديرن کي نه :يذ وٺي ويا 2 ا7ان ورزي ساسموو ڏانهن, جَتي ھو ڏدھ بهيئا لد ۾ هئا. تنهن کان
6 ٫ہرن کي ڪاڪ آندو ويو. ان وت لارڊ
ي
. ...اج . 3 ايل:برو مرن تي هزاري باغ ۾ 43 ڪرڻ لاءِ
حڪ ۾ ڪيو جو غيرآباد آهي. ميرن, لارڊ اياٺيرو کي لکيو ۾ شڪايتث ڪئي, جنهن تي هو تما ڪاو ڙيو ۽ بير تصير خان جي پٽ خانِ ۽ بر ٿو رههد خان جي خانِ ۽ دير نصبير ان ۾
مير عہاس علي پٽ دہر <س هن علي شاھ, ويد جي ٻن ڀائرنٺ, ۽ بير شاھ, ڏحمد جي پٽ کي ٻن بيرن کان جدا ڪري, هزاروي باغ "آ ركيائين ڄ وڏن ديرڻ کي ٻيءَ جدا ويران جاع ۽ ٿي رکيائين؛ پر ان وچ ۽ ھو ھند :ان جي َا تان خارج ٿي لندن هليو و دو.
انهن <ة ين کان پوهِ اهو بدلصيب اير نصير خان مصييت ۾ رنچج کان دلڊشڪستو ۾ ھلڪ ڏٌينءَ مصہيت کان مغلوب ٬٫و يهٽي سندس پيارو ډمى كائیئس حدا ڪيو ويو جنهن لا رات ڏينهن ۾و روٽندو هول تان جو٫وت کيس
انهن ڌتڪايفن کان نجات ڏني.
لارڊ ايانبرو جي عزوليءَ دان ٻوو, سر ھيٽري هارڊنگ گو رٿر جذرل ٿيو ۽ جنهن کي پڻ ابيرن هڪ درخوأہمتٹ نهني داد رسيءَ ۾ ہلاقات جي غرصن سان پيش ڪئي, ج نهن جي جواب و ڪ٬رين ڪئ٬ينن گارڊنگ َ سحافظ هو » لکيو ت گو رٿر ڪثرل
تت -
مهم ڪر ير ي يدر
: 1
هي - لن ج هھج .5 ...وبا ههاڊ
۽ . .نا بارت له
ِن مرج ٴْ اه 4 جئي کي »2 ڻڻ ٰ کان
پوڪ ” ڪڏ ھن أممر ٌفقالا ذاتَ حا حو
ڪوٳ. آ 7مليءَ خاط سگهي: لي ڪن انهي ءً ڳالھ عان ڏيندا گو رڏر حھنرل جڪ ڏينھهن نھ لاه ڌر ڪندو. تاريخ ٣ بينه بر ع|عارع تي بارڪپور ۾ اها بثات َ ح٬ْخڇڃن ۾ سر ھمد وي هارڊ اب کل كھ چو دم نه هيل سان ک رأہر لام يو آهي ڊر مون کي
ان معادلي ۾و۾ صكو ٳ 1 ٺاهي. تنهن ان 1 لکيو لد
هر رري هر ري هارڊئگ ”کي
<ہ ڪڪ ڏھن ھو رن ”وو الصاف لٿو مڪري سگهي
دم هو انهن کي ڊ4 ني هن ٤ ڏو ڪر کي
مڪ معظه. داد نن ډو ڪاو جي اجازت ڏئي. ان جي جواب ۾ گووٽر جنرل جي سڊڪر يٿري. ڊسنڌر ڪثري, انڪار ڪيو. آميرن بيو ڪو ڇارو د ڏسي, قرضص کڻي. انگا رال ڏانهن پ هجن وڪلن کي موڪايو. انهن ورڪيان ھاندستان
جي وزبر لارڊ رپڻ ۾ ڪورٽ آف ڊائروڪٿرز ۾ لهڪ معظڪ. جي <يحبو ٳک تن لا تما گهڻي
ط
ڪوشش ڪئي پر سو ڄھ ھا ٿي خرچ جي
ڪميءَ
هو خدا کان رڪ مء أانْصاأ
َ شڪ داصب؛ 1
هندستان وابس وڃڻو پيو آھ ي' جيٍ گهرٽدا انڪار ڪري ٿو ۽ سا خدا عطا ڪري 5و.
ف لاو دعائون يا
انهيءَ اد کان ااسان
۾ دم جہْڳُن شي
هر( ”8 دوم .۽ بقامِ ديوان پڏُارام.
( پوپ )
مه “ 0 هو رو
ولبق خاور
اييان جو هڪ هھهٿ ڪھ صفائي ڏيکارڻ وارن
ي سان ڀرڍو ٻيو آھي. وڏا وڏا :ريناڪ آستاد هتي دوجود آهن. انهن حا ڪ ردب 2 انوكا : أال ڪ
آهن. ستئدن اڏٽڪان ع ڌيڏن کي ڪيو۾ر کي
يا روڪي ٿي سگهيو! ۾ر ھاڻڅ اهي پُذرا ٿي پيا
آهن. سل ٻيأ ناد <م ڪڪ اڃا تاڻين لڪا
ي' يي
وٴتن سي . هاڻ پاڻ کي وڌبرڪ وت تائين لڪائي ٿہ سگهندا. هاڻ اهو وقت اچي ويو آهي جو ليب سندن و کا ظا هر ڻي پوندا. انهن آڙيڪابن جي حساب ڪتاب جو وتت اچي ويو آهي۔ سندن حرفتن ۽ کيڏن جو نتبجو ين ضرور
ڀو ڻو پوندو.
بلي يڪ مارڪ يٽ پارماز شاهي (ابه>صال )ال
مٿا۔سٽا جي ٽاڻي ۾ گڙٻڙ سهگلنگ» ناجائزنفعي
( .۾ )
خو ري رش وت خو ري افربا پرو ري وغيره. جڏھن ھڪنهن .ڪرو ,َ أ: ري ايندي آهي اهڙڑيون
ڪيتريون ئي ہُرايون پيدا تي پونديون آھن.
يا
0
ٌ 1 . 1 7 2 جن کي روڪڻ ٻ, ڏ5يو ٿي ٻوندو 3 پر ھا
انهن جا ڏډ٬ عوار جي يي <ڪہه: وڊنٽ آھ ي 86#
ڌانڌلي ہ ٣ نڻي نگ
* کان ساس چا دڙ <ق ڏسي ناجاز طر يقا اختيار ڪري ٿو سكڍ . هاڻ عواير جا هّيار آما(ند| هر ڳا د پو ٫و دو ره ددان
ڏيئي رهيا آهن. هنن ان ڪا ڳاله گ٬جڇھ
ڪا نهي. عدل ۾ الصاف جي ھن دور ۾ هاڻ ناانصافي حاصل آهي.
ڪندڙ ان جي گرفت 1 بچي لو سگهي. أدير
هر رڪنهن ك پ ڪوڊ. بد عغڏوا أنٺي ۾ مردب جو ڪو فرق ڪوٺنهي. قانون جي نظظار ۾و “سم برابر آهن. ڪنهن وڏي کان وڏي عءلدار ”کي بدعنوانيءَ ہب توري طور 6 تان پرطرف
ٹيبروري: ۽4# عم
پهرين ت. سمورو نظام تي بگڙيل هو. سماج۔ ڪين کي ساڄي لڳي وئي ھئي -جيئن
وڻندو هون, تيئن ڪندا هئا. ڪنهن جي مچال ھئي جو دانهن ھهٿك وڌاني. خمشُڪي هجي يا
ام 7
.يي
ٿيندي رهندي هي . ڏينهن ڏٺي جو قافا ۽ ڏولا
پيا | بندا ويندا ھئا. اڪ ۾ وم جي نقصانَ جي ڪنهن کي ب پرواه. ڪاه ھئي. وري ويل اهو 7 اهو .. ڪ ج۾. <ڪ ورت جي ڪا رپردارن جي سامهون پيو ٿيندو هو. پر هاڻ هڪ اھڙي < هڪ وبهمت آئي آهي. .ڪا خااصس عوامي
<ڪ ومت آھ اها <. ڪو 8615 “سوچي يا
يي“ ڪري ٿي سو صرف عوام جي ڀلائيءَ ۾ ماڪ جي بهبوديءَ لا ء.
حڪ وت جي واٴڳ هاڻ عوام جي «ك ۾ آهي۔ هن دور ۾ سمگار هجي يا اڃا ڪو ٻيو خطاڪار. ان کي بخشي نٺغو سگهجي. ھاڻ حڪومت ھ عوام هڪ آهن. اهي گڏجي ڪن زبردآہت
ي ا سگهن ہ وء اهي اڇيءَ
ڏاڙهيءَ وارا سهگار «ه<ن يا هلاوت سء
قوت کي بہ روڪ
نوجوان تاجرِ چو ر بازاري ڪ:دڙ ھج ڻ يا ذڂيري اندوڙي ڪندڙ ۽ ناجائز نفعي خور» ليسٽن ۾ ڊرمٽن جو ناجالز استعمال ڪدڙ ھجڃن يا ليڪسڻ ۽ مٽا سٿا واري ناڻي ۾ گڙٻڙ ڪندڙ هاڻ انهن جي پاڻ۔ ٻڃاڏڻ جا رتا ختم ٿي چڪا آهن. سندن لاءِ پنهنجين براڍن کي پاڻ کي <ڪومت جي حوالي ڪرڻ کان سواه
ڌرڪ ر ڪرڻ يا
ٻيو ڪو چارو ڪونهي۔. ال اڙدو ۾]
( رم )
منهنحىدلٍ ناه اي تم اسان يي ۽ بهبين ه ڪي
موي نيشيا *. یک + ٽم رننجي. صد رباڪستان)
نا بيُنڪ (ت پاڪٹان حقيقت م_هڪ دومي ادارو بر نتو ٿران بلن ال<قواهي : اه نت پاڪتات: مرھیڪص تين معاحي نظام_يا6رڪرڻ مرنڳاتارسعيي ۾ سرگره يا سان ڪون مر دل: مجتاڄي ۾ مفلسمية مي اخحلاين تو ھصيم يياشئ نظام ۾ وي ضلاح ۾ بهبد لا ءِهريتا 1 ڻه 0 نن هت" را هن بينڪ ڪان مالڪ اير. خ ”ديڀ ادارو يئڪ ٣ث هاو پور لبيل
تي .سي .پي تمارتي رم ز کا چيځ طح وٳق هي .
تي. سي ڀي ٻاهريڻ ارت ۾رنجند |حتياطكاد» ڪي وڻت .يا روانگي ۾ أز رل نارهبٿِہ ڪرالثيځّ ٿي ٹوئئي. هول سب هن دهترسين ري .ذروت لا ٽي سي .يع سي يرا مشهظلور_آهيؿ. ٽي بي هجن غ مرن هو سن ہ سپٺي لا وٿا 7 برڪر راي صنعتي شين مي روا لي هي ننرن ۾ گهٹ د ڃىي جار !دارن کي خاص مام يون وحن نهني برمرکي ذرغ ڏڻ ٳ ٽي يي ؽھئهي خرمت جوم وی ود ٿو.
ٿرري نگ ڪا٫لر٫لڅ ٣ پاڪستان لي
پرٺِي ٽرسٽ هالوسءَ (ىي. اھ ڪا ۾ ڪر ٳچِي ڊاڪا چٽگان _ گلٍِا۔ له هوب-۔ يشاور
68عمل٣
ته
يي 7
س نن س
را مروآراهمھ
چت لاو ڦ
استنعال ڪرٺو. داٻججي .جامتُ ري ڪر ٽي » هي ر_آباد نرادٽاھ ه خيردور_ه با رو هي ْ شڪارد ۾ اسات ون حر متون حاض اهن:
ان سگئسَس ڪميني ليہٽيل, صرا ئ حيدرآباد
00ھ
ڇپائيندڙ: پاڪستان پل ڪ نس ڊوسسٽ بڊاڪس» ۾ ۽ ڪراچي- يٿر ش مٿ رالحيہدري ( ول نمب ۽ ۽ ۽ ۽ , ۾ ڄو ** 5
ڇاپيندڙ: مس قيض احمد صديقي. انٽرٽيشتل پريِس» رڪلوڊ روڊ ڪراچي. (ئون تميڀر: ۽۱ ۽ ۾ أآ آڄ)
۱
مب )مھ اپ جان. ٽالٽ : . خ 1 سم يو رون ييحي تاپ هد ومر >> ل. أدمين “نهي. * عبدالوحيد ڪنپر ايلک صالا-<ڪار ٻپ نئت 1 ۾ اگ 1 اه يد ا ڙآ ر څ) (خور ڪر » زراعت ۽ باهمي امداد) دعلير ۽ جيل)
سماچي ڀال ئي ايڪ. اٽل ز-ٽئڪسيشن
۾ خود دڪا اي حڪودت)
2“.
سفن
ھت ند سيم ب
أ ڇ
عقدالسڀديا:؛ شيوه -َ٫ ] - : ٫وٺ سيد قاذير علي شاھم
(سواصلات ۽ بي.٬ڊبليو.ڊي نائونَ پارلياسينٽري معاسلا ۽ روبنيو)
قا ير حاجي عياض پيل محمد خانل س٫و يه مير اعچاز علي ٽالچر (اصٽعت ۾ ڪي ترقي.) (ترقي ء رٿابندي) (آبپاخي ٴ ٻارڻ)
'1186 14680118 )011
0 جي ڏهاڪي ر عبدالاه جسين.” اداس نسلين“ نالي ڪتاب لکيو. 70 واري ڏهاڪي پر وري ماڻِڪَ ”لڑهندڙ نَسُل“ نالي ڪتاب لکي پنهنجي دورَ جي عڪاسي ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي. امداد حُسينيءَ وري 70 واري ڏهاڪي مرقگي لکيو:
انڌي ماءُ ڄڻيندي آهي اونڌا سونڌا ٻارَ ايندڙ نسل سَمورو هوندو گونگا ٻوڙا ٻارَ
هر دور جي نو جوانن کي اُداس, لُڙهندَڙ, ڪَڙهندڙ, ڪُڑهندؤ, ٻَرندڙ, چُرندڙ, ڪِرَندڙ, اوسيئڑو ڪَندڙ, ڀاڙي. کاتُو ڀاڄوڪَُ, ڪاوڙيل ۽ وڙهندڙ نسلن سان منسوب ڪري سَگهجي ٿو, پَر اسان اِنهن سڀني وچان ”پڙهندڙ“ نسل جا ڳولائو آهيون. ڪتابن کي ڪاڳر تان كغي ڪمپيوُٽر جي دنيا پر آڻڻ, ٻين لفظن پر برقي ڪتاب يعنيل 06016 ناهي ورهائڻ جي وسيلي پڙهندڙ نسل کي َڌئځ. ويجهَڻ ۽ هِڪَ ٻِئي کي گزدلي سَهڪاري تحريڪ جي رستي تي آڻِڂَ جي آَسَ رکون ٿا.
پَڙهندڙ نَسل (پَڻَ) ڪا بہ تنظيمَ ناهي. َُ جو ڪو ٻ صدر, خُهديدار يا پايو وجهندڙ ن آهي. جيڪڏهن ڪو بہ شخص اهڙي دعوىٰ ڪري ٿو ت پَڪَ ڄاڻو ت اُهو ڪَُوڙو آهي. ن ئي وري پََنَ جي نالي ڪي پئسا گڏ ڪيا ويندا. جيڪڏهن ڪو اهڙي ڪوشش ڪري ٿو ت پَڪَ ڄاڻو ت اُهو ٻِ ڪَُوڙو آهي.
ڪهڙيءَ طٌرَح وڻن جا پَڻَ ساوا: ڳاڙها نيرا ۔ا” يا ناسي هوندا آهن اَهڙيءَ طرح پَڙهندڙ نَسُل وارا پَڻَ بہ مختلف آهن ۽ هوندا. آهي ساڳئي ئي وقت اُداس ۽ پڙهندڙ, ٻَرندڙ ۽ پڙهندڙ, سُست ۽ پڙڑهندڙ یا وڙهندڙ ۽ پڙهندڙ ب ٿي سگهن ٿا. ٻين لفظن ۾رپَڻَ ڪا خُصوصي ۽ تالي لڳل ڪِلب 0« هه« ا1 نہ آهي.
ڪوشش اها هوندي تہ پَئَ جا سڀ ڪَر ڪار سَهڪاري ۽ رَضاڪار بنيادن تي ٿين: پر ممڪن آهي تہ ڪي ڪر اُجرتي بنيادن تي ب ٿِين. اهڙي حالت پر پَڻَ پاڻ هِڪَٻئي جي مدد ڪَرڻ جي اُصولَ هيٺ ڏي وَٽ ڪندا ۽ غيرتجارتي [1011-1111101018 رهندا. پَئَن پاران ڪتابن کي ڊِجيٽائيز 6 ڪرڻ جي عَىلَ مان ڪو ب مالي فائدو يا نفعو حاصل ڪرڻ جي ڪوشش ن ڪئي ويندي.
ڪتابن کي ڊِجيِٽائيز ڪرڻ کان پو ٻيو اهم مرحلو ورهائڻ 00100000 جو ٿيندو. اِهو ڪر ڪرڻ وارن مان جيڪڏهن ڪو پيسا ڪمائي سگهي ٿو ت ڀلي ڪمائي: رُڳو پَٽَن سان اُن جو ڪو ب لاڳاپو ن هوندو.
پََن کي گُليل اکرن ۾ صلاح ڏجي ٿي تہ هو وَسَ پٽاندڙ وڌِ کان وَڌِ ڪتاب خريد ڪَري ڪتابن جي ڪوشش دوران ڪَنهن ب رُڪاوٽَ کي نن مڃن.
5 پور #ز.. ا#“ . َ هندڙ سل .ان (60161816101) 116801118 116'
يه
شيخ آيازَ علمَ, ڄاڻَ, سمجهَ ۽ ڏاهپَ کي گيتَ, بيتَ, سِٽَ, پُڪارَ سان تَشبيهہ ڏيندي انهن سڀني کي بَمن, ڳَ هُ َو +ُ .« گولين ۽ باروةَ جي مدِ مقابل بيهاريو آهي. اياز چوي ٿو ت: گيتَ بِ ڄڻ گوريلا آهن. جي ي ويريءَ تي وار ڪَرن ٿا. َ َ ۽ >ير رڪچ“ 4 7 جن جئن جاڙ وڌي ٿي جَگَ ۾(ر٫, هو ٻوليءَ جي آڙ ڇُپن ٿا؛ ريتيءَ تي راتاها ڪن ٿا موٽي مَنج هو پهاڙ ڇُپن . چا 8 گيتَ بِ ڄڻ گوريلا آهکن ..
هي بيٹ اَٿي, هي بَمر- گولو, جيڪن پر کاميڻ: جيڪي. نت كهيڻ! مون لاءِ ٻنهي پر فَرَڻُ ن آ: هي بيٿُ ب بَمَ جو ساٿي آ» جنهن رځ ۾ رات ڪَيا راڙا, تنهن هَڌَ ۽ چَرَ جو ساٿي آ _. حسابَ 0 'ڻڄاناتي کي پاڻ تہ تي اِهو سوچي مَڑڙهڻ تہ ”هاڻي ويڙھہ ۽ عمل جو دور آهي. ڪري
پَٽن جو پڙهڻ عام ڪِتابي ڪيڙن وانگر رُڳو نصابي ڪتابن تائين محدود نن هوندو. رڳو نصابي ڪتابن ۾ر پاڻ کي قيد ڪري ڇڏڻ سان سماج ۽ سماجي حالتن تان نظر كڄي ويندي ۽ نتيجي طور سماجي ۽ حڪومتي -9-9 ء01« اڻڄاڻن ۽ نادانن جي هشن پر رهنديون. پځَ نِصابي ڪتابن سان گڏوگڏ ادبي. تاريخي, سياسي: سماجي:, اقتصادي سائنسي ۽ ٻين ڪتابن کي پڙهي سماجي حالتن کي بهٽر بنائڻ جي ڪوشش ڪندا. پَڙهندڙ نَسُل جا پَنَ سڀني کي ڇو., ڇالاءِ ۽ ڪينئن جهڙن سوالن کي هر بَيانَ تي لاڳو ڪرڻ جي ڪوٽَ ڏين ٿا ۽ انهن تي ويچار ڪرڻ سان گڏ جوابَ ڳولڻ کي نہ رڳو پنهنجو حق. پر فرض ۽ اڻٽر گهرج 00661 1001196 سمجهندي ڪتابن کي پاڻ پڙهڻ ۽ وڌ کان وڌ ماڻهن تائين پهچائڻ جي ڪوشش جديد ترين طريقن وسيلي ڪرڻ جو ويچار رکن ٿا. توهان ب پڙهڻَ, پڙهائڻ ۽ ڦهلاٿڻ جي اِن سهڪاري تحريڪ پر شامل ٿي سگهو ٿا ټټَس پنهنجي اوسي پاسي پر ڏِسو, هر قسمر جا ڳاڙها توڙي نيرا ساوا توڙي پيلا پن ضرور نظر وڻ وڻ کي مون ڀاڪي پائي چيو ت ”منهنجا ڀاءُ پهتو منهنجي من پر تنهنجي پََنَ پَنَ جو پڙلاءُ“. اياز (ڪلهي پاتمر ڪينرو)
پڙهندڙ يھ .26116181109 116801998 1106